به گزارش «نماینده»، دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید آمریکا روز جمعه (۸ بهمن ماه) فرمانی را با عنوان "حفاظت از آمریکا در مقابل حملات تروریستی" امضا کرد که بر اساس آن ورود پناهجویان به آمریکا به‌مدت چهار ماه معلق شد و بازدید شهروندان هفت کشور مسلمان از جمله ایرانیان به آمریکا در همین مدت زمان ممنوع شد. اجرایی شدن این فرمان چه تأثیری بر دانشجویان ایرانی در آمریکا خواهد گذاشت؟
طبق گزارش‌های رسمی در سال تحصیلی ۱۶ ــ ۲۰۱۵ بیش از یک‌میلیون دانشجوی خارجی در دانشگاه‌های آمریکا مشغول به تحصیل بودند. خارجی‌ها حدود ۵ درصد از کل دانشجویان آمریکا را شامل می‌شوند. این آمار نسبت به سال تحصیلی ۱۵ ــ ۲۰۱۴ رشدی هفت و یک‌دهم درصدی داشته است. تعداد دانشجویان ایرانی در آمریکا بالغ بر ۱۲ هزار نفر است که نسبت به سال تحصیلی گذشته رشد بیش از ۸ درصدی داشته که پس از هند، ویتنام و نیجریه بیشترین درصد رشد را داراست. ایران یازدهمین کشور از نظر تعداد دانشجویان مشغول به تحصیل در آمریکاست. جدول زیر تعداد و درصد تغییر تعداد دانشجویان ۱۵ کشور را در آمریکا طی دو سال تحصیلی اخیر نشان می‌دهد.
• دانشجویان خارجی در آمریکا از چه‌ویزایی استفاده می‌کنند؟
به‌طور کلی افراد دانشجو و متقاضی تحصیل و کسب مهارت در آمریکا از ۳ نوع ویزا می‌توانند استفاده کنند. رایج‌ترین نوع ویزای دانشجویی F۱ نام دارد. این ویزا برای دانشجویانی که تمام‌وقت مشغول تحصیل هستند صادر می‌شود و تأیید پذیرش از دانشگاه مقصد و دارا بودن شرایط مالی تحصیل، از جمله شروط اخذ آن است. اغلب دانشجویان خارجی با استفاده از این ویزا وارد آمریکا می‌شوند. نوع دیگر ویزای تحصیلی M۱ است که این ویزا صرفاً یک سال اعتبار داشته و دارنده آن برای کسب مهارت‌های فنی و حرفه‌ای غیردانشگاهی می‌تواند از آن استفاده کند. نوع دیگر ویزا J۱ است که نیاز به پشتیبان مالی و معرف در آمریکا دارد که این پشتیبان باید به تأیید وزارت امور خارجه این کشور برسد. این نوع ویزا برای فرصت مطالعاتی به افراد مختلف داده می‌شود و نیز مدت زمان مشخص و البته متغیری دارد. تقریباً تمامی دانشجویان ایرانی در آمریکا از ویزای F۱ استفاده می‌کنند.
• هزینه تحصیل دانشجویان ایرانی چقدر است؟
کل دانشجویان ایرانی در آمریکا به‌طور تقریبی طی یک دوره چهارساله تحصیلی، ۲۵۰ هزار دلار برای تحصیل و ۲۰۰ هزار دلار برای زندگی در آمریکا هزینه می‌کنند.
• نگاهی به جزئیات آمار دانشجویان ایرانی در آمریکا
طبق گزارش مؤسسه تحقیقاتی واشنگتن، حدود ۲۰ درصد دانشجویان ایرانی که در خارج تحصیل می‌کنند، در آمریکا هستند. بیش از ۵۰ درصد دانشجویان ایرانی در آمریکا در رشته‌های مهندسی تحصیل می‌کنند، یک‌سوم آنها دختران هستند، ۷۵ درصد آنها در رشته‌های مربوط به STEM (علوم پایه، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) در حال تحصیل هستند که بالاترین درصد میان ۲۰ کشور برتر در این زمینه است. در پایان گزارش مؤسسه واشنگتن، دانشجویان ایرانی در آمریکا پتانسیل بسیار خوبی برای پیشبرد اهداف سیاسی آمریکا معرفی شده و راهکارهایی برای استفاده از این پتانسیل ارائه شده است.
• مقاطع تحصیلی ایرانیان در آمریکا چیست؟
دانشجویان ایرانی در رده نخست تحصیل در بالاترین مقاطع تحصیلی هستند. حدود ۶۰ درصد آنها در مقطع دکترا، ۳۵ درصد در مقطع کارشناسی ارشد و حدود ۵ درصد هم در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل در آمریکا هستند.
• آیا تصمیم ترامپ بی‌سابقه است؟
دستور ترامپ برای ممانعت از صدور ویزا اولین اقدام آمریکا نیست که دانشجویان متقاضی تحصیل در آمریکا را نیز مورد هدف قرار می‌دهد. در سال ۲۰۱۲ واشنگتن قانونی تحریمی علیه ایران و سوریه وضع کرد. بهانه وضع این قانون تهدید خواندن ایران و وضعیت حقوق بشر در سوریه بود. این قانون دانشگاه‌های آمریکا را از پذیرش دانشجوی ایرانی در رشته‌های مرتبط با هسته‌ای و مهندسی‌های مکانیک و انرژی منع می‌کرد و به‌طوری تنظیم شده بود که دست دانشگاه‌ها برای تفسیر آن و رد دانشجویان ایرانی باز باشد. دانشگاه ماساچوست اولین دانشگاهی بود که این قانون جنجالی را علیه دانشجویان ایرانی اجرایی کرد. دانشگاه رنسلر پلی‌تکنیک نیویورک و کامن ولس در ویرجینیا نیز بلافاصله به این تحریم دانشجویی پیوستند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تسخیر لانه جاسوسی در تهران نیز موجی از اخراج، تحریم و ایجاد ممنوعیت علیه دانشجویان ایرانی در آمریکا به راه افتاد.
اقدام ضدایرانی به‌بهانه پرونده هسته‌ای ایران، کشورهای دیگری را هم به صف‌آرایی مقابل دانشجویان ایرانی کشاند، کشورهایی مانند هلند، نروژ و چک محدودیت‌هایی برای پذیرش دانشجو از ایران ایجاد کردند تا کنار آمریکا صف جنگ علمی ــ آموزشی علیه ایران را دنبال کنند.
• دستور ترامپ چه‌تأثیری بر دانشجویان ایرانی خواهد داشت؟
تنها استثنا در دستور اجرایی ترامپ دارندگان ویزای دیپلماتیک است، از این منظر دانشجویان ایرانی مشغول و متقاضی تحصیل در آمریکا از اصلی‌ترین گروه‌هایی هستند که تحت تأثیر این سیاست جدید قرار می‌گیرند. اگرچه قانون مذکور فعلاً ۹۰ روزه خواهد بود اما بعید به نظر می‌رسد محدودیت‌ها کاهش چشمگیری داشته باشد. کاهش ورودی دانشجویان ایرانی به آمریکا در سال تحصیلی جدید را شاید بتوان اولین و محتمل‌ترین اثر دستور اخیر ترامپ دانست. دانشجویان مشغول به تحصیل نیز که معمولاً سالانه یا هر دو سال یک بار برای دیدن خانواده خود به ایران می‌آیند، با این دستور و تبعات آن، به‌احتمال بسیار زیاد قید این دیدار را خواهند زد، چرا که قادر به بازگشت نخواهند بود و زحمات تحصیلی آنان به‌راحتی به باد خواهد رفت. خانواده‌های آن عده از دانشجویان نیز که از تمکن مالی برخوردار بوده و برای دیدار فرزند خود راهی آن‌سوی اقیانوس اطلس می‌شدند، نخواهند توانست فرزند دانشجوی خود را ملاقات کنند.
دولت ترامپ این فرمان را موقتی خوانده و به وزارت امور خارجه و امنیت داخلی دستور داده است قوانین جدید را با هدف سختگیری و کنترل بیشتر درباره مسافران آمریکا طی چند ماه آینده تهیه و تنظیم کنند. باید منتظر ماند و دید آیا قوانین جدید تسهیلاتی برای دانشجویان این ۷ کشور مسلمان قائل می‌شود یا خیر. نگرانی از آینده‌ای مبهم، اولین واکنش بیش از ۱۲ هزار دانشجوی ایرانی در آمریکا و خانواده‌های آنها در ایران است.