«نماینده» / پنجشنبه ۲۵ دی ماه و در آستانه اولین جشن تولد برجام یک فروند هواپیمای ایرباس وارد ایران شد. هواپیمایی که به گفته بی بی سی اولین نتیجه ملموس برجام بود.
امروز یکسال از اجرای برجام می گذرد؛ اما روند اجرای آن همچنان با مشکل روبروست و طرف آمریکایی با نیرگ خود مانع تحقق دستاوردهای آن می شود. پنجشنبه درحالی برای تحویل یک فروند هواپیما جشن گرفته شده و چند رسانه مامور به شمارش معکوس فرود ایرباس در فرودگاه شده بودند که در همین ایام زیر ساخت های ۲هزار سانترفیوژ در فردو مهندم شد. درحالی ۲ روز قبل مردم شاهد تحویل گرفتن یک فروند هواپیما آنهم با تبلیغات گسترده رسانه ای و صف کشیدن مقامات دولتی و برخی نمایندگان مجلس بودند که به آنها وعده داده شده بود با برجام چرخ کارخانه های داخلی و تولید ملی به چرخش درخواهد آمد، تحریم ها رفع و بازار کسب و کار رونق می گیرد و حتی مشکل آلودگی هوا و آب خوردن مردم هم که تمام این رویاها تاکنون در یک فروند هواپیما خلاصه شده است.
ششمین کمیسیون مشترک برجام
در همین حال ششمین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور سید عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی معاونان وزیر خارجه ایران و معاونان و مدیران سیاسی ۱+۵ در هتل پله کوبورگ شهر وین برگزار شد. نشستی که به درخواست ۲۶آذر - ۱۶ دسامبر- محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، برای بررسی بدعهدی های آمریکا و تمدید قانون ایسا برگزار می شد.
سید عباس عراقچی معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه و رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام که در برابر تمدید قانون «آیسا» موضع سکوت در پیش گرفته بود قبل از آغاز این نشست در گفتگویی تاکید کرد «از دید ما تمدید قانون آیسا نقض تعهدات برجامی آمریکا است و باید به نحو موثری جبران شود و این موضوع امروز در دستور کار کمیسیون مشترک قرار گرفته است.»
نتیجه نشستی که با شکایت ایران برگزار شد
اما نتیجه این نشستی که با شکایت ایران برگزار شده بود چه بود؟ مجید تخت روانچی که عضو هیات ایرانی شرکت کننده در نشست وین بود گفت که «هیأت آمریکایی ادعا کرد که در عمل اجازه نمی‌دهند تعهداتشان انجام نشود و با استفاده از اختیارات رئیس جمهور، جلوی اثرگذاری آیسا را می‌گیرند.»
به نظر می رسد با توجه به سوابق بدعهدی آمریکا در اجرای برجام و بویژه نگاه تیر و تار رئیس جمهور جدید این کشور که تا چند روز دیگر راهی کاخ سفید می شود، اعتماد به قول و تعهد شفاهی مقامات ایالات متحده خوش خیالی و بدور از واقع بینی است.
آمریکا قول داد!
در همین حال بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم بعد از این نشست در گفتگو با صداوسیما گفت: «در نشست وین مسئولان آمریکایی به دیگر اعضای این کمیسیون نیز قول دادند که قطعا آثار تمدید ایسا در عرصه عمل وجود نخواهد داشت.» در جواب اعتماد تیم ایرانی به قول آمریکا باید گفت که انسان عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی شود چراکه همین روزهای اخیر بود که اعتراف و ابراز پشیمانی وزیر امورخارجه در جمع اعضای کمیسیون امنیت ملی از اعتماد به آمریکا و قول جان کری مبنی بر مانع شدن از تصویب ایسا در کنگره، کار دستش داد.
نشست اخیر ایران و ۱+۵ هرچند که برای بررسی نقض عهد آمریکا برگزار شد اما می توانست از فرصت برگزاری این جلسه برای بررسی برخی دیگر از موضوعات هسته‌ای برجام نیز استفاده شود؛ که فرصت مغتنمی بود برای پیش کشیدن موضوع مبادلات و تعاملات بانکی که همچنان ایران در این بخش تحریم است و به گفته علاالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هنوز حقوق سفارت خانه‌ها را با ساک دستی از کشور خارج می‌کنیم و بانک‌های بزرگ با ما کار نمی‌کنند.
لازم به ذکر است که اگر بپذیریم سایر تحریم ها مثلا در حوزه های بیمه، حمل و نقل دریایی و فروش نفت هم برطرف شده باشد اما همه این اتفاقات بر بستر شبکه بانکی قابلیت بهره برداری حداکثری دارند و مادامی که تحریم های بانکی بخصوص از سوی بانک های بزرگ برقرار باشد، عملا گشایش در سایر حوزه ها هم اتفاق موثر و ملموسی نخواهد بود.
مذاکرات بی نتیجه تعاملات بانکی
پیش از این نیز در چهارمین نشست کمیسیون مشترک که در ۲۹ تیر ماه ۱۳۹۵ در وین برگزار شد مذاکره‌کنندگان ارشد ایران و ۱+۵ مشکلات و موانعی که در زمینه بانکی به خصوص در زمینه برقراری مجدد اتصالات بانکی بود را مورد بحث و بررسی قرار دادند تا راه‌حل‌هایی برایش پیدا شود. اما بر اساس گفته های تجار و بازرگانان و مهم تر از آن بنا به گفته خود رئیس جمهور تحریم های بانکی موثر هنوز برداشته نشده است. هنوز صرافی ها نقش تعیین کننده در معاملات ارزی ایران دارند و هنوز پولها به صورت چمدانی جابجا می شود. همین چند هفته پیش بود که سفیر کره جنوبی در ایران از جابجایی پول سفارت شان به تهران از طریق ساک دستی و بصورت قاچاق خبر داده بود. در واقع، کیم سئونگ هو این را تاسف‌آور خوانده بود که سفارت کره جنوبی با وجود سپری شدن ۶ ماه از اجرایی شدن توافق برجام هنوز پول سفارت خود را از طریق قاچاق به ایران می‌آورد! مع الاسف برجام دارد یکساله می شود اما هنوز کودک همان کودک است و شرایط برایش همان شرایط.
گردونه چانه زنی میان ایران و ۱+۵ بعد از توافق زنی همچنان ادامه دارد و ایران به دنبال گرفتن حقوق خود از طرف های مقابل است همانگونه که قبل از برجام بود. همچنان مقامات و دیپلمات های ما بار سفر و مذاکره می بندند اما برنده این بازی طرف غربی است. طرفی که سهمش را از برجام هم در حوزه اقتصادی و هم هسته ای گرفته اما مابه ازای آن را به ایران نداده است.
عکس یادگاری با تنها تحفه برجام
ایران همچنان در حال امتیاز دادن است و این درحالی است که هنوز از اقدام عملی و جدی دولت در مقبال نقض عهد آمریکا که رئیس جمهور روحانی وعده آنرا داده بود خبری نیست. شاید دولت و حامیان رسانه ای اش دلخوش به یک فروند ایرباس هستند که با واتر سالوت از آن استقبال می کنند و با آن عکس یادگاری می گیرند البته همه از نو شدن ناوگان هوایی کشور خوشحال هستند؛ اما آیا در بوق و کرنا کردن تحویل یک فروند هواپیما در این حد و اندازه لازم بود؟ ای کاش در کنار عکس یادگاری با هواپیمای وارداتی با موشک های ساخت داخل که لرزه بر دشمنان منطقه ای و فرامنطقه ای نظام جمهوری اسلامی می اندازد و آنان را پای میز مذاکره می کشاند نیز عکس یادگاری بگیریم و آنرا با تبلیغ گفتمان دیپلماسی به حاشیه نبریم، داشتن هواپیمای نو حتما اتفاق خوبی است اما خوب تر از آن زمینه سازی برای تولید هواپیما در داخل است، حتما نوسازی ناوگان هواپیمایی مهم است اما اهم تقویت و گسترش حمل و نقل عمومی است، حمل و نقلی که عمده آن بر محور خودرو و قطار صورت می گیرد، نه هواپیما. براستی با ۴۵۰ میلیارد تومان پرداخت شده برای هر هواپیما چند کیلومتر ریل قطار یا اتوبان می شود احداث کرد؟
در یک نگاه دقیق، برگزاری جشن گسترده و پر زرق و برق برای ورود نخستین هواپیما به کشور از سوی دولت را باید نوعی بی تدبیری و گل به خودی تلقی کرد، چراکه افکار عمومی اکنون پرسشگر این سوال هستند که اگر واقعا برجام آنگونه که بعیدی نژاد عوض سابق تیم مذاکره کننده هسته ای می گوید ۱۰۰ دستاورد داشته، چرا دولت ورود تنها یک هواپیما را اینقدر مهم جلوه می دهد و برای آن جشنی می گیرد که دهها مقام ارشد دولتی حضور پیدا می کنند؟ واقعا اگر برجام نتایج عینی دیگری داشت نیاز بود که از یک هفته قبل لحظه به لحظه آخرین وضعیت ایرباس را در رسانه ها منعکس کنند!؟