هفته نامه «نماینده»؛ همایون هاشمی*/ طرح تحول سلامت یک جراحی بزرگ بر پیکرۀ سلامت کشور بود و انصاف حکم می‌کند فارغ از نگاه‌های سیاسی، با یک نگاه کارشناسانه و مثبت به آن بنگریم. اهداف کلان این طرح، توسعۀ نظام سلامت و توسعۀ خدمت‌دهی به اقشار مختلف ـ خصوصاً دهک‌های پایین ـ بود که به نظر می‌رسد هم به لحاظ سخت‌افزاری و هم از نظر نرم‌افزاری اقدامات خوب و شایسته‌ای از جانب دولت تدبیر و امید شکل گرفت.
اکنون که در اواخر دولت هستیم و این طرح نیز بیش از یک سال از عمر آن می‌گذرد، نقاط ضعفی در آن هویدا شده است؛ به‌هرحال جراحی‌های بزرگ معمولاً توأم با درد و خونریزی هستند و ما نیز نمی‌توانیم منکر وجود برخی آسیب‌ها بشویم. اما با تمام مشکلاتی که بعضاً بزرگنمایی نیز می‌شود، معتقدم این طرح نمرۀ قبولی می‌گیرد و طرح خوبی است که باید آن را هرس کنیم تا با رفع خلأهای قانونی و ـ چه بسا خلأهای اجرایی ـ بتوانیم به یک طرح تحولی کارآمد و اثربخش تبدیل نماییم.
چگونه است که در ماه‌های اول اجرای این طرح، همه از آن تعریف و تمجید می‌نمودند، اما امروز انتقادات از آن اوج گرفته است؟ البته به نظر می‌رسد هم در مقطع آغازین در تبلیغ آن زیاده‌روی شد و هم امروز بی‌انصافی‌هایی صورت می‌گیرد.
طرح تحول سلامت با وجود اینکه یک طرح جامع است، اما این جامعیت به‌معنای بی‌نقص بودن آن نیست. اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس بارها نواقص و مشکلات آن را به مسئولان وزارتخانه اعلام کرده‌اند. منتقدین و دستگاه‌های مرتبط امروز وظیفه دارند برای حل مشکلات تشریک مساعی کنند.
نخستین مشکل عمده‌ای که به چشم می‌خورد، هم از نظر اجرا و هم از نظر مدیریتی، ارتباط تعریف‌نشده با بیمه‌هاست که در این راستا نظام سلامت و وزارت بهداشت باید بیمه‌ها را یک بازتعریف اساسی کنند تا خلأها پر شود، بیمه‌ها بتوانند پای کار بایستند و منابع و مصارفشان همخوانی داشته باشد.
مشکل دیگر نیز عدم اجرای صحیح نظام ارجاع و پزشک خانواده است؛ پیش‌نیاز اجرای این طرح بزرگ همین سیستم ارجاع است که باید راهنماهای بالینی طراحی شوند و مسیرها به‌گونه‌ای طراحی شود که منجر به کاهش هزینه‌های غیرضروری شود؛ تا بتوانیم بعد از حدود یک سال تجربه، نظام تحولی چابکی را در بخش سلامت کشور شاهد باشیم.
با توجه به اینکه کارهای بیمه‌ای عمدتاً هزینه‌بر هستند، کسی که طرح تحول را آغاز کرد باید منابع را مورد توجه قرار می‌داد. طرح‌های تحولی حوزه سلامت اصالتاً در کشورهای پیشرفته مبتنی بر بیمه است، نه بر اساس بودجۀ جاری کشورها. ما وقتی در حوزه سلامت موفق خواهیم شد که نظام‌های بیمه‌ای کشورمان درست باشد.
مشکل ما شرکت‌های بیمه‌ای هستند که علی‌رغم عمر بیش از نیم قرن، اما نتوانستند به‌عنوان یک صنعت تخصصی، خودشان را کارآمد کنند تا درآمدهایش را با هزینه‌هایش تنظیم کنند. اگر یک سازمان بیمه‌ای با عمر زیاد، امروزه ارزش افزوده‌اش منفی است و حتی نمی‌تواند هزینه‌های خودش را تأمین کند، باید به این پرسش جواب بدهد که چگونه در این ۴۰ سال نتوانسته استقلال مالی برای خودش ایجاد نماید.
طبیعی است که وقتی بیمه‌گذار چندین سال مبلغی را نزد شرکت بیمه می‌گذارد، به امید آینده و امروزش است که بتواند از شرایط خوبی بهره ببرد. به نظر می‌رسد منطقی است که وزارت بهداشت پیش‌نیازها و منابع طرح تحول را بار دیگر بازبینی نماید؛ البته این کار نیز طی جلساتی با کمیسیون بهداشت مجلس در حال انجام است.
یکی از مواردی که می‌تواند راهگشا باشد و اخیراً در مجلس نیز مطرح شد، موضوع «تجمیع بیمه‌ها» است که البته همۀ راهکار نیست. به‌هرحال فارغ از نگاه‌های سیاسی، داشتن نگاه تخصصی و علمی به بیمه‌ها، راه علاج مشکلات نظام سلامت است.
از کشورهای موفق نیز باید در این زمینه الگو بگیریم؛ یکی از اشکالات این است که می‌خواهیم در هر صنعتی مبدع و مخترع باشیم. در بسیاری از کشورها مشکلات بیمه و سلامت حل شده است و ما نیز باید با گرفتن تجربۀ سایرین، براساس ساختار کشورمان آن را بومی‌سازی کنیم.
لازم است سیاسیون دست از سر این جنس خدمات بردارند و انجام آن را به انسان‌های متخصص واگذار کنند تا با تغییر دولت‌ها، مسئولین نظام‌های بیمه‌ای و سلامت به‌راحتی تغییر نکنند. مانایی مسئولین دستگاه‌هایی همانند بهزیستی و کمیتۀ امداد در عملکرد آن دستگاه و در حوزه‌های تخصصی اثر می‌گذارد.
باید از طرح تحول سلامت حمایت کنیم تا زمین نخورد و در همین راستا قطعاً مواد انبساطی و توسعه‌ای در برنامۀ ششم و بودجۀ سال آینده وجود خواهد داشت؛ البته در کنار حمایت، باید نقاط ضعف و کمبود منابع را هم به‌طور منطقی حل کنیم. اینجاست که بایستی با تقویت بیمه‌ها، سهم آنان را هم افزایش دهیم.
من به‌عنوان یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و جمعی از همکارانم معتقد به ادامۀ این طرح هستیم. شرایط امروز مردم و خدماتی که ارائه نموده است نیز به‌گونه‌ای است که چون با این نوع خدمات برنامۀ زندگی‌شان را تأمین کرده‌اند، این طرح را تعطیل‌ناپذیر می‌دانم.
*نمایندۀ مردم میاندوآب و عضو کمیسیون بهداشت