به گزارش «نماینده» کای مکانن، وزیر توسعه و تجارت خارجی فنلاند، در سفری که اخیرا به همراه رئیس‌جمهور این کشور و یک هیأت بازرگانی به ایران داشت به تشریح روابط بین دو کشور و چشم‌انداز همکاری‌های آتی پرداخت.
وزیر فنلاندی بخش ارتباطات راه دور، تولید انرژی، و صنایع چوب و جنگلی، را مهمترین حوزه‌های بالقوه بین کشورش و ایران خواند. وی مسأله تبادلات مالی را یکی از مهمترین مشکلات پیش‌رو خواند و امضای تفاهم‌نامه‌های مالی بین ایران و فنلاند را تسهیل‌گر این فرآیندها دانست.
در ابتدا می‌خواهم از دیدارهای یکی دو روز اخیرتان پرسش کنم، رایزنی‌ها با مقامات ایرانی چگونه بود و چه دستاوردهایی طی این رایزنی‌ها با مقامات ایرانی حاصل شد؟
مکانن: خوشحالم که فرصت داشتم بخشی از این هیئت همراه رئیس جمهوری‌مان باشم و اینکه آغازگر گسترش روابط با ایران باشیم. دیدارهایم با همکاران ایرانی‌ام، به طور خاص با وزیر نیرو، وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر راه و شهرسازی، وزیر ارتباطات و دیگر بخش‌های مربوطه بسیار مؤثر و موفق بود. صادقانه بگویم که تحت تأثیر حرفه‌ای بودن وزرای شما قرار گرفتم، کسانی که کارشناسان ارشد بخش‌های خود بودند، و نه فقط مانند اروپایی‌ها، که عموما سیاستمدارانی معمولی هستند، وزرای شما سابقه‌ای طولانی در بخش‌های خود دارند. این موضوع خود باعث تسهیل کارها می‌شود زیرا می‌توانیم بر سر پروژه‌ها، طرح‌ها و کارخانه‌ها به صورت ملموسی صحبت و مذاکره کنیم و بتوانیم نتایجی ملموس را به دست آوریم. همچنین همانطور که در دیدار رئیس‌جمهور فنلاند و رهبر ایران حضور داشتم، رهبران هر دو کشور بر اجرایی شدن تفاهم‌نامه‌هایی که امضا کردیم تأکید داشتند.
اگر تنها تفاهم‌نامه و یادداشت‌ها وجود داشتند، هیچ چیزی به دست نمی‌آمد، اما باید نتایج ملموسی و پروژه‌های سرمایه‌گذاری به دست آید که با یاری به شما در زمینه چالش‌های عظیم‌تان در زمینه سرمایه‌گذاری، به مدرنیزه شدن‌تان کمک کند.
زمینه‌های توسعه همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه تعداد تفاهم‌نامه امضا شده است؟
مکانن: چهار تفاهم‌نامه امضا شدند، مهمترین آنها درباره تأمین مالی بود که از سوی آژانس تأمین اعتبار صادرات فنلاند، فین‌وِرا (FINNVERA) و طرف ایرانی امضا شد. این تفاهم‌نامه زمینه را مهیا می‌کند تا آژانس فین‌وِرا بتواند گارانتی لازم را برای صادرات ارائه کنند. این موضوع، یک گام بنیادین و ضروری برای همکاری و مشارکت اقتصادی است.
از سه تفاهم‌نامه دیگر، یکی درباره همکاری در زمینه انرژی بود، امروز که در وزارت انرژی ایران حاضر بودم، بر سر ایجاد و آغاز به کار یک گروه کاری به منظور اجرایی کردن تفاهم‌نامه توافق کردیم. یکی دیگر نیز درباره خدمات مرتبط با پالایش زباله، تبدیل زباله به انرژی و مسائل مرتبط با تأمین مالی آن است.
درباره فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز مدیر مهمترین شرکت ما یعنی نوکیا همراه ما حضور دارد، که امروزه بر حوزه شبکه‌ها و خدماتی تمرکز دارد، و هم‌اکنون شبکه‌های بسیار سریع همچون ۴G و ۵G و خدماتی را به فروش می‌رسانند، شبکه‌هایی که امکان استفاده از انواع جدید برنامه‌های کاربردی را برای تلفن‌های همراه فراهم می‌کنند. به نظر می‌رسد که امکان خیلی خوبی برای افزایش همکاری بین اپراتورهای پیشروی ارتباطی ایران و نوکیا وجود دارد.
در خصوص وزارت صنعت نیز بر سر موضوع سرمایه‌گذاری در ایران مذاکره کردیم. در این حوزه نیز به نظر من امکان همکاری وجود دارد. چندین شرکت وجود دارند که با اعزام هیئت‌هایی در حال برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری در ایران هستند، همچنین تعدادی دیگر از شرکت‌های مستقر در فنلاند را می‌شناسم که به دنبال سرمایه‌گذاری در ایران هستند.
اگر بخواهید این حوزه‌های مختلف همکاری را اولویت‌بندی کنید، کدام بخش‌ها بیش از همه برای فنلاندی‌ها مورد علاقه و جذاب‌تر است؟
مکانن: خوب، اینکه یک حوزه را نام ببریم از بین چند مورد که بیشتر مورد علاقه‌مندی هستند کمی دشوار است. اما بخش ارتباطات راه دور، تولید انرژی، و بعد صنایع چوب و جنگلی، دستکم این سه حوزه، مهمترین بخش‌ها هستند.
مهمترین دستاوردهایی که در این سه حوزه کسب کردید و یا مهمترین تفاهم‌نامه‌ها را برای ما بازگو می‌کنید؟
مکانن: مهمترین مسأله، برقراری روابط بانکی و عادی‌سازی آن است و از این نظر تفاهم‌نامه با مؤسسات تأمین مالی ایرانی مهمترین مورد بود. همچنین نماینده بانک فنلاند با رئیس بانک مرکزی ایران دیدار کرد و بر سر برخی مسائل به بحث پرداختند.
این یکی از مهمترین حوزه‌هایی است که ایران در مسیر تعامل با کشورهای دیگر در آن دچار مشکل است، یعنی در تراکنش‌های بانکی. آیا چنین مسأله‌ای به به صورت مستقیم و یا با واسطه از طریق برخی بانک‌های اروپایی انجام می‌شود یا خیر؟ به نظر شما این مسأله به سهولت پیش خواهد رفت یا دشواری‌هایی وجود خواهد داشت؟
مکانن: اول باید بگویم که تمامی بانک‌های اروپایی در سطح نظام اروپایی با یکدیگر مرتبط هستند. بنابراین این امر همواره از طریق سیستم بانک مرکزی اروپایی رخ خواهد داد. اما موضوعی که در اینجا مطرح است، بانک‌های تجاری هستند، چه فنلاندی، سوئدی و یا غیره ... اینکه مطمئن باشند اگر پولی را منتقل کردند، در خصوص انجام تعهدات خود در قبال اقدامات و معیارهای خزانه‌داری آمریکا و برخی قوانین ضد پولشویی دچار مشکل نشوند.
من فکر می‌کنم که مانع موجود در اینجا بیشتر به خاطر عدم تمایل برای کار و سرمایه‌گذاری کافی در زمینه سازوکار «شناخت مشتری‌تان» است. به این صورت که اگر همتای ایرانی خود را نشناسید و از آن اطلاع کافی نداشته باشید، برای مثال اطمینان ندارید که صاحب اصلی آن چه کسی است. و در نتیجه شما برای انجام این ریسک بی‌میل بوده و در این شرایط می‌توان گفت که ما همچنان منتظر باقی می‌مانیم. ما هم‌اکنون امیدواریم بتوانیم اطلاعاتی را از بانک مرکزی ایران درباره تسهیل سازوکار «شناخت‌مشتری‌تان» کسب کنیم، اینکه یک شریک داشته باشید که به شما در سازوکار «شناخت مشتری‌تان» کمک کند و این باعث اطمینان بخشی درباره شرکت‌های ایرانی می‌شود که بر فرض ساختار مالکیت این شرکت به این شکل است. اگر این اطلاعات از بانک مرکزی ایران به بانک‌های فنلاند منتقل شوند، بانک‌ها را با خیال راحت دست به پرداخت و تراکنش مالی می‌زنند. البته برخی مسائل اجرایی و عملی هم در ایران و فنلاند وجود دارند اما فکر می‌کنم که این موضوع طی چند ماه حل آینده خواهد شد.
پس اکنون هنوز حل نشده است؟
مکانن: برخی بانک‌ها وجود دارند که آمادگی بیشتری برای حرکت رو به جلو دارند حتی اگر دستیابی به تمام اطلاعات سخت باشد اما بانک‌هایی نیز وجود دارند که نامتمایل بوده و می‌خواهند صبر کنند تا وضعیت مشخص‌تر شود. اما بانک‌هایی وجود دارند که اکنون نیز در فنلاند پرداخت‌ها را انجام می‌دهند، و فکر می‌کنم که چندین بانک دیگر نیز پس از اینکه شفافیت بیشتری به محیط دادیم وارد گود خواهند شد.
ارائه اطمینان درباره مالکیت شرکت آیا تنها به صورت مستقیم بین ایران و فنلاند انجام خواهد گرفت یا با اتحادیه اروپایی؟
مکانن: این خود بانک‌های تجاری هستند که باید این اطمینان را ارائه کنند.
آیا کشور و یا طرف ثالث دیگری دراین فرآیند حضور نخواهند داشت؟
مکانن: لزوما خیر. البته مشورت‌هایی با «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی» که نهاد صادر کننده دستورالعمل خزانه‌داری آمریکا است انجام می‌شود اما روند معمولی این است که خود بانک‌های تجاری فنلاندی خودشان فرم‌ها را پر می‌کنند و اگر مطمئن باشند که اطلاعات ارائه شده درست است به کار ادامه می‌دهند.
اشاره کردید که پس از توافق هسته‌ای دستورالعمل‌هایی توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا درباره مبادلات تجاری با ایران صادر شده است. در مصاحبه‌هایی که با برخی مقامات اروپایی داشتم اعلام می‌کردند که این دستورالعمل‌ها به قدر کافی شفاف نیستند تا به ما در تجارت با ایران کمک کنند، نظر شما درباره این دستورالعمل‌ها چیست؟ آیا فکر می‌کنید به قدر کافی شفاف هستند؟
مکانن: فکر می‌کنم آن دسته از شرکت‌های فنلادی که اشتهای جدی برای ورود به ایران دارند، فهم درستی از این قوانین دارند. بنابراین، مسأله بزرگی نیست. بیشتر مسأله به قوانین مالی مربوط می‌شود که مسأله دیگری است. فکر نمی‌کنم آنهایی که جدیت در این کار دارند با مسأله بزرگی مواجه شوند.
در این فضای بین‌المللی در حال تغییر چگونه شرکت‌های فنلاندی را قانع می‌کنید که به ایران بیایند. برخی می‌گویند که اگر توافق با بوئینگ به عنوان یک شرکت آمریکایی انجام شود این امر می‌تواند تأثیر مثبتی بر شرکت‌های اروپایی برای همکاری با ایران پدید آورد. آیا شما نیز چنین نظری دارید؟
مکانن: بله. فکر می‌کنم که توافق بوئینگ می‌تواند سیگنال مثبتی برای شرکت‌های فنلاندی و دیگران باشند. آنها مشاهده خواهند کرد که یک شرکت بزرگ آمریکایی، که ارتباط نزدیکی با دولت دارد، با ایران به توافق رسیده و در نتیجه جریان مالی مستقیمی به آمریکا وجود دارد بنابراین این مسأله قطعا مهم است. همانگونه که قبلا گفتم حل این معما به مانند این است که یک قرارداد را از دهانه یک بطری بگذانیم و پس از انجام کار راحت‌تر می‌شود،
آیا شرکت‌های فنلاندی هنوز از مجازات‌های آمریکا واهمه دارند یا فکر می‌کنید که علاقه آنها بیشتراز این ترس است؟
مکانن: فکر می کنم آنها می‌دانند که تحریم‌ها برداشته شده‌اند و اگر محدودیت‌ها درباره اینکه وارد چه حوزه‌هایی می‌توانند یا نمی‌توانند شوند را رعایت کنند، مشکلی وجود نخواهد داشت. فکر می‌کنم این حقیقت که تقریبا ۱۰۰ شرکت در هیأت دسامبر گذشته به سرپرستی وزیر سابق حضور داشتند، و هم اکنون نیز ۵۰ شرکت بزرگ فنلاندی در این هیأت ریاست‌جمهوری وجود دارند، نشان می‌دهد که علاقه برای کسب‌وکار وجود دارد. اگر این علاقه وجود نداشت این شرکت‌ها به اینجا نمی‌آمدند آنها به عنوان توریست اینجا نیستند.
به غیر از پروژه‌های تولیدی در بخش‌های مهندسی آیا برنامه‌های سرمایه‌گذاری در ایران یا پیشنهادهایی از جانب شرکت‌های فنلاندی ارائه شده‌است؟
مکانن: بله. در ابتدا باید بگویم که همه شرکت‌های فنلاندی پروژه‌های بزرگی را به ایران ارائه خواهند کرد برای مثال شرکت وارتسیلا نیروگاه‌های برق به ایران خواهد فروخت، بنابراین اگر این پروژه‌ها بزرگ باشد صدها نفر از مردم محلی در وارتسیلا و مقاطعه‌کاران فرعی در این پروژه کار خواهند کرد. بنابراین همیشه، صادرات خود یک سرمایه‌گذاری است. اما در این هیأت شرکت‌هایی وجود دارند که قصد سرمایه‌گذاری در ایران دارند. همچنین می‌دانم که برخی تولید کنندگان صنعتی فنلاندی که اکنون با ما نیستند در حال برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری در ایران هستند. بنابراین مهم است که ثبات کافی در سیستم‌های مالی وی‌ای‌اتی، سیستم مالیاتی، حاکمیت قانون، حقوق مالکیت معنوی، و ... وجود داشته باشد. شرکت‌ها باید مطمئن باشند که سیستم قضایی ایران برای پیگیری دعاوی قابل اتکا است.
فکر می‌کنید حجم تجارت بین دو کشور در آینده تا چه اندازه افزایش خواهد یافت؟
مکانن: حجم تجارت می‌تواند به آسانی ده‌برابر شود. زیرا ما در منطقه خاورمیانه شرکای تجاری دیگری با سایز مشابه ایران داریم که حجم تجارت با آنها ده‌برابر بیشتر است. من همچنین اعتقاد دارم که اقتصاد ایران سریع‌تر از اکنون رشد خواهد کرد زیرا اقتصاد در حال باز شدن به روی فضای بین‌المللی است. بنابراین ما واقعا پتانسیل بسیاری در افزایش تجارتمان داریم.
فکر می‌کنید حجم این تجارت چه مقدار بوده و طی چه مدتی به دست خواهد آمد؟
مکانن: می‌توان ۵۰۰ میلیون دلار صادرات از فنلاند به ایران انجام داد که ده برابر بیشتر از ارزش صادرات در سال گذشته است.
در چه حوزه‌های دیگر توسعه فنلاند علاقه‌مند به همکاری با ایران است؟ حوزه‌هایی چون مسائل زیست‌محیطی، تغییرات آب‌وهوایی، علوم و تکنولوژی. آیا این حوزه‌ها نیز در همکاری احتمالی یا در گفتگوها گنجانده شده‌اند؟
مکانن: بله البته. بالاخص مسائل زیست محیطی که برای ما در فنلاند نیز مهم است، در حوزه مدیریت پسماند و منابع آبی ما دارای برنامه‌هایی در سطوح بالای جهانی هستیم. و همچنین حوزه علم و آموزش؛ هم‌اکنون برخی مؤسسات آموزشی فنلاندی در تهران مشغول به فعالیت هستند، برای مثال دانشگاه آلتو؛ آموزش‌مدیریتی که به آموزش مدیران تجاری می‌پردازد. سیستم آموزشی فنلاند در مجموع قوی بوده و فعالیت بین‌المللی دارد. ما اکنون سعی داریم این فعالیت‌های بین‌المللی را افزایش دهیم. برخی مؤسسات وجود دارند که خدماتی چون آموزش معلمان و مهندس‌ها را ارائه می‌کنند.
فنلاند تجربه خوبی در حوزه اقتصاد علم‌محور دارد. آیا در این حوزه به تبادل تجربه با ایران می‌پردازید؟
مکانن: قطعا. همانگونه که قبلا گفتم همکاری آموزشی پتانسیل بسیار بالایی دارد. اکنون هیأت همراه ما متشکل از اصحاب صنایع و تجارت هستند، این هیأت می‌تواند در سفر بعدی متشکل از فعالان بخش آموزش باشد.
افراطی‌گرایی و آنچه در برخی کشورها رخ می‌دهد، هم‌اکنون منطقه ما را دچار بی‌ثباتی و آشوب کرده است. این امر چه تأثیری در همکاری شرکت‌های اروپایی و فنلادی با ایران و سایر کشورهای منطقه دارد؟
مکانن: در کل، آمادگی برای سرمایه‌گذاری در خاورمیانه در بهترین حالت خود قرار ندارد زیرا افراد احساس می‌کند که خاورمیانه منطقه‌ای عصبی و توأم با بی‌ثباتی است. اما فکر می‌کنم که دستکم رهبران تجاری فنلادی معتقدند که ایران یک استثناء و کشوری باثبات است. ریسک‌های مرتبط به ایران بیشتر از روابط بین‌المللی بین دولت‌ها ناشی می‌شوند، برای مثال همانگونه که گفتم بین ایران، آمریکا و... و. اما احساس نمی‌شود ریسک‌هایی که در افغانستان، عراق یا سوریه شاهد آن هستیم در وضعیت داخلی ایران نیز وجود داشته باشد. ما ایران را به عنوان کشوری که در آینده نیز باثبات خواهد بود می‌بینیم.
آیا این احتمال وجود دارد که به دلیل بی‌ثباتی‌های موجود در خاورمیانه، شرکت‌های فنلاندی فعالیت‌های خود را به منطقه‌ای دیگر به مانند شرق آسیا منتقل کنند؟
مکانن: خیر. علاقه‌ای که امروز ما از هیأت فنلاندی شاهد هستیم و در هیأت قبلی نیز دیدیم و همچنین آنچه که من اینجا می‌بینم، نشان می‌دهد که علاقه فزاینده‌ای نسبت به ایران وجود دارد. اگر ما برای مثال سعی می‌کردیم یک هیأت تجاری برای بغداد گردهم آوریم، جذابیت زیادی ایجاد نخواهد کرد، اما علاقه فزاینده‌ای درباره ایران وجود دارد. علاوه بر این، بازارهای بسیاری خوبی اینجا وجود دارد. بازارهای روسیه طی پنج سال گذشته به دلیل مشکلات اقتصادی این کشور به شدت دچار ضعف شده‌اند، نرخ رشد در اتحادیه اروپا تقریبا صفر است، اقتصاد آمریکا در حال رشد است و در حقیقت صادرات فنلاند به این کشور در حال رشد است. آمریکا اکنون برای ما مهمتر از روسیه است. اما کشورهایی به مانند ایران نیز می‌توانند بازارهای نوظهوری باشند که با سرعت در حال رشد هستند و یقینا برای ما جالب هستند.
ما درباره آنچه که شرکت‌های فنلاندی می‌توانند در ایران انجام دهند صحبت کردیم. آیا حوزه‌هایی نیز برای فعالیت شرکت‌های ایرانی در فنلاند وجود دارد؟ آیا بحث‌هایی برای حضور بخش تجاری ایران در فنلاند انجام شده است؟
مکانن: ما البته از فعالیت شرکت‌های ایرانی در فنلاند استقبال می‌کنیم. ما درباره فروش محصولات بخش نفت و گاز ایران مذاکره کردیم. بازار نفت حوزه‌ای است که یقینا شرکت‌های فنلاندی علاقه‌مند به مذاکره با همتایان ایرانی خود هستند. ما زیاد درباره سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در فنلاند گفتگو نکردیم اما یقینا از گفتگو درباره این نوع سرمایه‌گذاری‌ها استقبال می‌کنیم زیرا اقتصاد فنلاند نیز نیازمند به سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار جدید است.
آیا برنامه‌ریزی برای سفرهای آتی مقامات دو کشور انجام شده است؟
مکانن: ما از وزیر نیروی ایران دعوت کردیم که در نیمه اول سال میلادی آتی به فنلاند سفر کند و امیدواریم که این سفر بعدی بین دو کشور باشد.
و در پایان اگر سخن دیگری دارید، بفرمایید.
مکانن: باید به این نکته اشاره کنم که دیدارها با وزراء بسیار مفید بودند و از حرفه‌ای بودن و جدیت آنها قدردانی می‌کنم. رؤسای دولت‌های ما دستورات اکید به ما دادند که یادداشت‌های تفاهم را اجرایی سازیم و من واقعا مشتاق هستم تا در این فرآیند کمک کنم تا بتوانیم که پروژه‌های مشترک را تا شش ماه آینده اجرایی سازیم.
زمانبندی یادداشت تفاهم‌هایی که در حوزه انرژی، مخابرات، صنعت یا بخش مالی امضاء کردید، چگونه است؟ کدامیک بلند مدت و کدام کوتاه‌مدت است؟
مکانن: متعاقب این یادداشت‌های تفاهم باید گروه‌های کاری تشکیل شوند تا شرکت‌های را کنار هم آوردند و آنها سرمایه‌گذاری را انجام دهند. اگر اتفاق خاصی رخ ندهد در سال آتی میلادی این اقدام انجام خواهد شد. از اینکه دیدم هر دو طرف عقیده مشترکی دارند مبنی بر اینکه به نتایج نیاز داریم نه فقط به کاغذها، خرسند شدم.