به گزارش «نماینده»، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد محمدیان رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های کشور و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره خسارت‌های عدم اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور، اظهار داشت: مهمترین وجه انقلاب ما، حیث فرهنگی آن است. مهمترین تفاوت انقلاب ما با انقلاب‌های دیگر در فرهنگی بودن این انقلاب است. اساس انقلاب ما، انقلابی فرهنگی است، اگرچه ابعاد سیاسی و اقتصادی و دیگر مسائل مختلف نیز در انقلاب وجود دارد، اما ما اعتقاد داریم که روح و جوهر انقلاب ما مباحث فرهنگی است.

وی افزود: وقتی می‌گوییم که انقلاب ما یک انقلاب دینی است، خیلی عمیق‌تر از انقلاب فرهنگی بار معنایی دارد. طبیعی است که وقتی در کشوری انقلاب می‌شود، ساختارها تغییر می‌کنند و ارزش‌ها متفاوت می‌شوند، حتماً در مباحث فرهنگی نیز تغییراتی ایجاد می‌شود، البته سرعت بخشی از تغییرات بیشتر است و سرعت بخش دیگری از تغییرات به دلیل محتوای عمیق، کندتر پیش می‌رود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه بعد از انقلاب ناچار بودیم از نظر سیاسی سریعاً ساختارهای‌مان را تغییر دهیم و به همین دلیل مباحث سیاسی مقدم شد و چاره‌ای هم نبود، افزود: سپس بحث تقابل با کشورهای اطراف خصوصاً عراق پیش آمد و جنگ آغاز شد. اینها اضطرارهایی بود که به ما تحمیل شد، لذا ما در مباحث فرهنگی مقداری تاخیر فاز داشتیم، نه اینکه کار فرهنگی انجام نگرفته، بلکه باید بپذیریم که در ساختارمند بودن و با نقشه پیش رفتن در حوزه فرهنگ تاخیر فاز داشته‌ایم.

حجت‌الاسلام محمدیان تصریح کرد: حداقل بعد از پایان جنگ و به موازات بحث‌های سازندگی لازم بود که ما از همان موقع نقشه فرهنگی خودمان را تنظیم می‌کردیم. ممکن بود آن نقشه ضعیف‌تر از نقشه مهندسی فرهنگی فعلی می‌شد، اما اشکالی نداشت. ما در دوره سازندگی که ادبیات اقتصادی در کشور رونق بیشتری پیدا کرد و مباحث توسعه مطرح شد، لازم داشتیم که در همان زمان بحث‌های فرهنگی‌مان را شکل می‌دادیم، نقشه آن را می‌کشیدیم و با آن نقشه بقیه نهضت سازندگی را پیش می‌بردیم.

*فرهنگ کشور در دوران سازندگی عقب‌گرد داشت

وی گفت: مهمترین پروژه کشور ما بعد از جنگ، طرح سازندگی بود که ما معتقدیم اصلاً پیوست فرهنگی نداشت و باعث شد ما نتایج خوبی هم نگیریم. می‌توانیم بگوییم که در دوره سازندگی از نظر فرهنگی رشد که نداشتیم، بلکه عقب‌گرد هم کردیم.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در همین زمینه ادامه داد: بعد از آن  دوره اصلاحات آغاز شد. ما در دوره اصلاحات هم باز نقشه مهندسی فرهنگی نداشتیم. مباحث سیاسی اولویت اول شد آن هم در کشوری که بنیان‌هایش مسائل مذهبی و دینی است،  بنابراین وقتی مسائل سیاسی اولویت اول می‌شود، ببینید چه مشکلاتی در فرهنگ به وجود می‌آید. وضع به جایی رسید که رئیس‌جمهور آن موقع در دانشگاه گفت من صدای دشمن را می‌شنوم. علتش این بود که شما بدون آنکه به بنیان‌های فرهنگی کشور توجه کنید، سیاست را اولویت قرار دادید.

وی با اشاره به ضرورت ترسیم نقشه فرهنگی در شرایط فعلی کشور و نقش خود در تدوین آن، افزود: این نقشه در کنار نقشه جامع علمی کشور و به موازات آن شروع شد. من چون در تدوین هر دو نقشه جامع علمی و نقشه مهندسی فرهنگی حضور داشتم، برداشتم این است که کشور در ترسیم نقشه‌ها به یک بلوغی رسید.

حجت‌الاسلام محمدیان تصریح کرد: در بحث مهندسی فرهنگی تقریباً همه ظرفیت‌هایی که به نظر می رسید در کشور وجود دارد و می‌توان این ظرفیت‌ها را فعال کرد، پای تدوین نقشه مهندسی فرهنگی آمدند و مشارکت کردند. جلسات کارشناسی بسیار زیادی برای این کار گذاشته شد، چون وقتی اسم نقشه را می‌آورید به معنی این است که تمام اجزاء فرهنگی کشور باید در این نقشه دیده شوند، علاوه بر اینکه لایه‌ها هم باید دیده بشوند. لایه‌های آن مبانی، ارزش‌ها، اصول، اهداف است و اجزاء همان ساختارهایی هستند که در کشور با توجه به آن مبانی کار فرهنگی می‌کنند. ذی‌نفعان نیز بخش سوم نقشه هستند. این بخش، بهره‌برداران فرهنگی هستند. در بسیاری از نقاط فعالان و بهره‌برداران با هم هم‌پوشانی دارند. ما در حالی که خودمان کار فرهنگی می‌کنیم از کارهای فرهنگی هم بهره می‌بریم، بنابراین هم لایه‌ها، هم اجزاء و هم ذی‌نفعان در این نقشه باید دیده شوند تا اینکه این نقشه در اجرا به مشکل برنخورد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: این اجزاء اگر با هم یک ارتباط سیستماتیک پیدا کنند، جلوی کارهای موازی گرفته شود، کارهای کم اثر کنار گذاشته شوند، کارهای تاثیرگذار در اولویت قرار گیرند و بر روی کارهایی که بتوانند با همدیگر هم‌افزایی کنند، سرمایه‌گذاری شود، آنگاه از فرهنگ کشور نوایی دل نشین به گوش می‌رسد.

وی با اشاره به مثالی در زمینه فرهنگ گفت: احساس ما این است اگر فرهنگ را به یک ارکستر و دستگاه‌های فرهنگی را به نوازندگان آن تشبیه کنیم، در وضعیت فعلی هر نوازنده‌ایی برای خودشان چیزی می‌زنند. با توان خوبی هم می‌زنند، اما هماهنگ‌کننده‌ای وجود ندارد، لذا شما اصلاً نمی‌توانید صدای این ارکستر را تحمل کنید، چون نوازندگان با هم هماهنگ نیستند. هم‌اکنون این اتفاق در فرهنگ این کشور در حال رخ دادن است و صدایی را می‌شنوید که باید به خاطر آن سالن را ترک کنید. نقشه مهندسی فرهنگ کشور هماهنگ‌کننده این ارکستر است.

حجت‌الاسلام محمدیان با اشاره به اینکه ممکن است درباره نقشه فرهنگی کشور انتقادی هم وجود داشته باشد و این هم طبیعی است، گفت: این سند اولین نقشه مهندسی فرهنگی کشور است، اما باید چیزی نوشته و روی میز گذاشته شود و بعد بگویند این بخشش مثلاً غلط است. اعتقاد ما این نیست که نقشه‌ای که نوشته شده است یک ایده‌آل است، اما بالاخره یک چیزی باید روی میز می‌آمد. این نقشه در حد توان ما و مجموعه‌ای که بر روی آن کار می‌کرد نوشته شد و روی میز آمد. خب اگر این نقشه ایراد دارد، ایراد آن را برطرف کنید.

*انتظار می‌رفت دولت یازدهم از نقشه مهندسی فرهنگی استقبال کند

وی یادآور شد: وقتی دولت یازدهم بر سر کار آمد، این نقشه آماده بود و انتظار می‌رفت که دولت جدید از این مسئله استقبال کند که الحمدلله نقشه‌ای روی میز وجود دارد، حتی ما در همان جلسات اولیه شورای عالی انقلاب فرهنگی با دولت جدید گفتیم اگر دولت نظراتی دارد، یک فرصت سه ماهه‌ای بگذاریم تا کارشناسان دولت نظرات خودشان را بگویند و کمیسیون اصلی نقشه مهندسی فرهنگی آن را اصلاح کند. ما واقعاً از نظرات دولت استقبال می‌کردیم و با آغوش باز می‌پذیرفتیم، اما دولت اصلاً نظری به کمیسیون ارائه نکرد.

*دولت عمدا نقشه مهندسی فرهنگی را مطرح و اجرا نمی‌کند

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با اشاره به گذشت دو سال از عمر دولت تصریح کرد: برداشت بنده این است که کاملاً تعمدی در دولت وجود دارد که اصلاً نقشه مهندسی فرهنگی کشور مطرح نشود و به مرحله اجرا نرسد. بنده اوایل حسن ظن داشتم و می‌گفتم شاید فرصت نیست و در حال مطالعه نقشه هستند، اما بعد از دو سال و نیم، آن هم علیرغم نظر عده‌ای از دوستان در شورای عالی انقلاب فرهنگی که مسئولیت این کار به معاون اول رئیس‌جمهور داده نشود، چون معاون اول رئیس‌جمهور در هر دولتی وجهه فرهنگی ندارد و باید کار اجرایی کند، البته خدا آقای حبیبی را رحمت کند. ایشان تنها معاون اولی بود که واقعاً وجهه فرهنگی داشت.

 وی در همین زمینه گفت: دولت گفت که معاون اول هماهنگ‌کننده است و ما پذیرفتیم. بیش از یک سال و نیم از این انتصاب هم می‌گذرد و معاون اول حتی یک جلسه هم تشکیل نداده است. ما احساس کردیم که اراده‌ای در دولت وجود ندارد که فرآیند اجرایی نقشه مهندسی فرهنگی را شروع کند،  چون اینکه ما چطور این نقشه را اجرا کنیم، خودش یک سال کار می‌برد که ما یک مدل اجرایی برای عملیاتی‌سازی این نقشه پیدا کنیم، چون نحوه اجرایی این نقشه حتما با نقشه جامع علمی، سند اسلامی شدن دانشگاه و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش متفاوت است و جای بحث دارد. این درد دلی است که ما همه جا می‌گوییم. نقشه‌ای که این‌ قدر برایش زحمت کشیده شده و مهمتر از آن اولویت کشور است، این‌گونه به حال خود رها شده است.

حجت‌الاسلام محمدیان تصریح کرد: وقتی ما مشکلات مختلف فرهنگی را می‌بینیم، خلاء این نقشه فرهنگی را حس می‌کنیم. اگر فرهنگ مانند هوا و اکسیژن است، همان‌گونه که شهر در این ایام به علت آلودگی هوا نفسش گرفته، از نظر فرهنگی نیز این گرفتگی نفس وجود دارد. دستگاه‌های فرهنگی مختلفی در کشور فعالیت می‌کنند، اما هماهنگ‌کننده‌ای بین این دستگاه‌ها وجود ندارد. چقدر از اعتبارات ما در این دوره کمبود بودجه از بین می‌رود، چون اراده‌ایی برای اجرایی کردن سند وجود ندارد.

*پیگیرها درباره نقشه سند مهندسی فرهنگی باعث دلخوری برخی در شورا شد

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: چندین بار در شورای عالی انقلاب فرهنگی تذکر دادیم، اما نه تنها استقبال نشد، بلکه ناراحت شدند که چرا این موضوع را پیگیری می‌کنیم. بالاخره کشور سرمایه‌ای گذاشته، هزاران ساعت کار شده و این سند تهیه شده است. حتماً ضرری که کشور از این ناحیه متحمل می‌شود کمتر از آلودگی هوا نیست. ضرری که امروز از نظر رکود اقتصادی بر کشور تحمیل می‌شود، بخشی از آن جنبه فرهنگی دارد. رکود اقتصادی، تورم و مسائل اقتصادی ما نیز عقبه‌های فرهنگی دارد. پروژه‌های بزرگی در کشور اجرا شده، اما بحث‌های فرهنگی آن دیده نشده و بعد تبعاتی ایجاد کرده که اثرات منفی تبعات آن را ملت تحمل می‌کند.

حجت‌الاسلام محمدیان افزود: جوانان فرزندان ما هستند. مباحث فرهنگی و هویتی، دلبستگی به کشور، امید و نشاط، خوش‌بینی به آینده... اینها بحث‌های کمی نیستند. شما اگر فرزندتان را از نظر مالی ۱۰۰ درصد حمایت کنید، اما از نظر روحی پریشان باشد، آیا از فرزندتان راضی هستید؟ قطعا زندگی شما خوب نخواهد چرخید هر چند از نظر اقتصادی هیچ دغدغه‌ای نداشته باشید.

وی تصریح کرد: مهم این است که وقتی شما به خانه می‌آیید، فرزندتان را بانشاط ببینید. آن وقت ولو فرزندتان از نظر اقتصادی هم کمبود داشته باشد، اما می‌بینید که پرانرژی راه می‌رود. در عین حال که جوانان به کار نیاز دارند، رفاه‌شان باید تامین شود، نیازهای‌شان تامین شود، اما مهمتر از آن روحیه، امید، نشاط و هویت‌شان است که با پشتوانه مسائل اعتقادی باید ایجاد شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره اینکه آیا نقشه مهندسی فرهنگی کشور باید تنها از سوی دولت اجرا شود و اینکه آیا سازمان‌ها و نهادهای دیگری در حوزه فرهنگ فعال هستند، افزود: حداقل ۵۰ درصد نهادهای فرهنگی در دست دولت است، به‌ علاوه اینکه تمام بودجه نیز در دست دولت است. اگر دولت در این مسیر نیاید، هیچ فایده‌ای ندارد، البته نباید گفت هیچ فایده ندارد، چون بالاخره اگر چند دستگاه هم در این حوزه سعی کنند، تاثیراتی دارد.

وی با بیان اینکه زمانی نقشه، نقشه است که همه بخش‌ها با هم ارتباط‌شان برقرار شود، یادآور شد: وقتی شما ساختمانی می‌سازید، نمی‌تواند بخشی از آن درست باشد و بخش دیگر اصلاً ساخته نشده باشد. قبلاً هم جلسات بین دستگاهی وجود داشت و وجود دارد، اما هویت نقشه، جامعیت آن است، البته اجرا یک بحث دیگر است.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های کشور در پایان خاطرنشان کرد: در اجرا می‌شود پروژه‌های کوچک‌تر تعریف کرد، اما اگر بین پروژه‌های کوچک‌تر ارتباط برقرار نباشد، بسیاری از انرژی‌ها و اعتبارات از بین خواهد رفت. زمانی شما می‌گویید دستگاه‌هایی که می‌توانند با هم همکاری کنند، دور هم جمع شوند و همکاری کنند. این حرف خوبی است. در جای خودش تاثیر دارد، اما آن دیگر نقشه نیست. جامعیت زمانی است که دستگاه‌های اصلی حضور داشته باشند و دولت در این بحث، دستگاه اصلی محسوب می‌شود. در بحث فرهنگی اصل در دست دولت است.