سال گذشته در چنین روزهایی فاجعه‌ای رخ داد که موجب شد از آن به بعد تلخی ناخواسته‌ای همنشین واژه حج شود. امروز قریب یک سال از حادثه دلخراش منا می‌گذرد، رخدادی که در آن چند هزار نفر در روز عید و در لباس احرام، در زیر آفتاب و با لب تشنه، مظلومانه جان باختند. چند هزار خانواده از کشورهای گوناگون عزیزان خود را از دست دادند و ملّت‌های آنان داغدار شدند. نزدیک به ۵۰۰ شهید نیز از جمهوری اسلامی ایران در این میان به ملکوت پیوستند. با توجه به اهمیت این موضوع، ذکر چند نکته، مهم است:
* فکری برای مسئله حج بشود
در آستانه ایام حج، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام مهمی به مسلمانان سراسر جهان و حجاج بیت‌الله الحرام، حج ابراهیمی را مظهر عزت و عظمت امت اسلامی در مقابل زورگویان بین‌المللی خواندند و با اشاره به حوادث تلخ فاجعه منا، خطاب به دولت‌ها و ملت‌های اسلامی تأکید کردند، جهان اسلام، اعم از دولت‌ها و ملت‌های مسلمان باید حاکمان سعودی را به درستی بشناسند و به‌خاطر جنایاتی که در گستره جهان اسلام به بار آورده‌اند، گریبان آنها را رها نکنند و فکری اساسی برای مدیریت حرمین شریفین و مسئله حج بکنند.
حاکمان سعودی مقصر این حادثه‌اند؛ این چیزی است که تمامی کارشناسان و تحلیلگران فنی و شاهدان بر آن اتفاق نظر دارند؛ و گمان عمدی بودن حادثه نیز از سوی برخی صاحب‌نظران مطرح شد. تعلل و کوتاهی در نجات مجروحان نیز قطعی و مسلم است.
* برگزاری یادواره با اهدافی والا
برخورد ناشایست و کارشکنی‌های دولت سعودی در خصوص حضور حجاج، موجب شد تا مسئولین کشورمان تصمیم به عدم برگزاری مراسم حج تمتع بگیرند و عده‌ای از ادای مناسک حج باز ماندند. از سوی دیگر مردم به‌صورت خودجوش تصمیم گرفتند تا همراه با خانواده‌های داغ‌دیده شهدای منا به برگزاری مراسم یادبود بپردازند. بازماندگان از حج و سایر مردم در استان‌های مختلف کشورمان تشکیل‌دهندگان مراسم یادواره شهدای منا هستند. مراسمی که در برخی شهرها در اول ذی‌الحجه مصادف به ۱۳ شهریور برگزار شد و بعضی استان‌ها از جمله بوشهر و سمنان نیز مراسم بزرگداشت شهدای فاجعه منا را همزمان با روز عرفه برگزار خواهند کرد.
نکته قابل تأمل اینکه یکی از اهداف برگزاری یادواره شهدای منا، درخواست مجدد از دولت و جامعه جهانی برای مشخص شدن علت و مسبب این فاجعه است که به شهادت مسلمانان در ایران و سایر کشورها انجامید. البته این حادثه ابعاد گوناگون و روشنگری از لحاظ سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و دینی دارد که این ابعاد نباید فراموش شوند.
* سکوت؛ بلای بزرگ امت اسلامی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبرمعظم انقلاب اسلامی در دیدار با خانواده‌های شهدای مِنا و مسجدالحرام، کوتاهی و بی‌کفایتی آل‌سعود در این حادثه را، اثبات مجدد بی‌لیاقتی این شجره خبیثه ملعونه در تصدی و اداره حرمین شریفین خواندند و سکوت دولت‌ها و حتی علما، فعالان سیاسی، روشنفکران و نخبگان جهان اسلام در قبال شهادت ۷ هزار زائر بی‌گناه را، «بلای بزرگ امت اسلامی» دانستند و افزودند حساس نبودن در قبال مسائلی نظیر حادثه سخت و جانکاه منا، مصیبت واقعی جهان اسلام است.
* جای خالی مدعیان حقوق بشر
بُعد دیگر حادثه منا سکوت مرگبار مدعیان حقوق بشر است که رهبری معظم در سخنان خود به آن اشاره داشتند. ایشان با اشاره به جنجال سیاسی-تبلیغاتی سازمان‌های مدعی دفاع از حقوق بشر در قبال اجرای احکام قضایی در برخی کشورها، افزودند: «سکوت محض در قبال کوتاهی یک حکومت در ادای وظایفش و جان باختن ۷ هزار انسان مظلوم و بی‌گناه، هویت دروغین مدعیان جهانی حقوق بشر را آشکار کرد و کسانی که به مجامع و سازمان‌های بین‌المللی امید بسته‌اند، باید از این واقعیت تلخ درس بگیرند.»
* ضرورت تشکیل هیئت حقیقت‌یاب پابرجاست
آنچنان که امام خامنه‌ای در بیانات خود تأکید داشتند، تشکیل یک هیئت حقیقت‌یاب از جمله کارهای واجب و ضروری کشورهای اسلامی و مدعیان حقوق بشر است و با وجود گذشت یک سال از آن حادثه غم‌بار، بررسی اسناد دیداری، شنیداری و مکتوب، حقایق ماجرا را تا حدود زیادی روشن خواهد کرد. ایشان همچنین به آل‌سعود فرمودند اگر به‌ادعای بی‌تقصیری خود در حادثه منا مطمئن است، دهان‌ها را با پول نبندد و بگذارد هیئت حقیقت‌یاب، مسئله را از نزدیک دنبال کند.
این در حالی‌است که حکام سعودی به‌جای عذرخواهی و پشیمانی و تعقیب قضائی مقصران این حادثه هولناک، با نهایت بی‌شرمی و وقاحت، حتی از تشکیل هیئت حقیقت‌یاب بین‌الملل اسلامی نیز سر باز زده است. به‌عبارتی به‌جای ایستادن در جایگاه متهم، در جایگاه مدعی ایستاده است.
* پیگیری جدّی دستگاه‌های مرتبط
هر چند طبق گفته رئیس سازمان حج و زیارت کشور ایران در میان ۳۹ کشور که در حادثه منا شهید داشتند، تنها کشوری بود که -با راهنمایی و فرمایشات مقام معظم رهبری- توانست پیکر اغلب شهدا را به کشور منتقل نماید و به گفته حجت‌الاسلام و المسلمین «قاضی عسکر» (سرپرست حجاج ایرانی) دیگر کشورها حتی آمار و ارقام مفقودان و جانباختگان خود را از طرف سعودی دریافت نکردند اما همانطور که رهبری معظم فرمان دادند، باید دستگاه‌های مختلف ازجمله وزارت امور خارجه، بعثه، سازمان حج و بنیاد شهید را به‌ادای کامل و پیگیری جدّی وظایف خود در قبال حادثه عظیم منا بپردازند.