هفته نامه «نماینده» / به مناسبت روز خبرنگار با رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هم‌صحبت شدیم تا پیرامون آنچه دغدغۀ جمع زیادی از قلم به دستان عرصۀ رسانه است، گفت‌وگو کنیم؛ مشروح آن را در ادامه بخوانید:
*در آستانۀ روز خبرنگار هستیم، در مورد این قشر اگر صحبت اولیه‌ای دارید، بفرمائید.
یکی از چیزهایی که بسیار زیاد در فضای عمومی جامعه مؤثر است، رسانه‌ها هستند. رسانه‌ها تلاش می‌کنند مردم را با واقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی آشنا کنند و بر اساس همین اطلاع‌رسانی است که حقوق مردم و خواسته‌های آنان تأمین و حفظ می‌شود. اگر در طول تاریخ فعالیت رسانه‌ها دقت کنیم، می‌بینیم رسانه‌هایی که درست حرکت می‌کنند در مسیر انبیا و اولیای الهی حرکت می‌کنند و رسانه‌های جبهۀ باطل مصداق حرکت در مسیر انحراف هستند.
رسانه را به عنوان جایگاهی می‌دانیم که اگر درست عمل کرده و در مسیر صحیح حرکت کند، می‌تواند بالاترین خدمت را به جامعه داشته باشد و اگر خدای ناکرده ابزاری در دست جریان‌های سوء‌استفاده‌گر ـ چه در عرصۀ سیاسی، چه در عرصۀ اقتصادی ـ قرار بگیرد، موجب تضییع حقوق مردم می‌شود.
*حمایت از خبرنگاران در ایران و سایر کشورها در حد کافی هست؟
امروز در دنیا کسانی که در رسانه‌ها کار می‌کنند را به عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور می‌شناسند و در جهت حفظ حقوق آنها با توجه به سختی کارشان امتیازات بیشتری نسبت به سایر اقشار در نظر می‌گیرند. در کشور ما متأسفانه علی‌رغم اینکه مسئولان در صحبت‌های خودشان، مصاحبه‌ها و نشست‌هایشان موضوع حمایت از خبرنگاران را مطرح می‌کنند اما عملاً در پی حمایت از آنها و رعایت حداقل‌هایی که قانون در نظر گرفته است، نیستند.
مثلاً بیمۀ خبرنگاران؛ این یک مسئلۀ جدید نیست، چندین سال است راه‌اندازی شده و اعتباراتی هم دارد تا فعالان این حرفه تحت پوشش قرار بگیرند؛ اما می‌بینیم این شرایط عام که شامل همۀ خبرنگاران باید بشود با به کار گرفتن شگردهایی و به بهانه‌های مختلف، کاری کردند که بخشی از خبرنگاران از این حق مسلم محروم شده‌اند.
خواستۀ ما از مسئولین این است که حتماً این مسئله را به صورت فراگیر برای همۀ کسانی که ـ علی‌رغم استرس و فشار روحی و روانی ناشی از کار ـ با جان و دل در حوزۀ اطلاع‌رسانی و خبر کار جهادی می‌کنند، تحت پوشش قرار دهند.
*اگر حمایت از خبرنگاران انجام نشود چه آسیب‌هایی را در پی دارد؟
اگر نتوانیم حمایت‌های لازم را داشته باشیم، نتیجه این می‌شود که «آزادی بیان» مورد نیاز جریان رسانه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. در مدیران ارشد این حوزه رفتاری را می‌بینیم که اگر رسانه‌ای با آنها باشد به او امتیاز می‌دهند و از امکانات بیشتری بهره‌مند می‌شود اما اگر این شرایط را نداشته باشد و زبانش به انتقاد از رفتارهای تلخ دستگاه‌ها و دولت باز شود، با رفتار کاملاً غیرمنطقی نسبت به ارائۀ خدمات به این مجموعه‌ها دایره تنگ می‌شود و شدیداً با آنها برخورد می‌گردد.
*به جز بیمه، خبرنگاران خواسته‌های صنفی و آموزشی هم دارند. متولی این کار خود رسانه‌ها هستند یا دولت؟
علاوه بر بیمه و رعایت سایر حقوق خبرنگاران موضوع آموزش هم مهم است. ارتقای توانمندی‌های این قشر جزو وظایف معاونت مطبوعاتی است. همان طور که در بقیۀ عرصه‌ها افراد حمایت‌های آموزشی و صنفی دارند، این گروه کاملاً فعال نیز باید حمایت شوند.
*یکی از مشکلات عرصۀ خبر توقیف رسانه‌ها و روزنامه‌هاست. برخورد با رسانه‌ها چقدر منطبق بر قانون است؟
انتظار این است که دستگاه مسئول، در مقابل همۀ رفتارهای اشتباه عکس‌العمل‌های یکسان داشته باشد. اینکه گاهی در مقابل خطای مسلمی که قانون یا اصل مسلم اسلام را زیر سؤال می‌برد به بهانۀ اینکه برخورد با این روزنامه منجر به بیکاری ۴۰ نفر آدم می‌شود از وظایف خودمان شانه خالی کنیم، اما در مقابل برخی انتقادات رسانۀ دیگری شدیدترین برخورد را انجام دهیم عین بی‌عدالتی است و حتماً از نگاه تیزبین مردم و اصحاب رسانه دور نمی‌ماند.
*خُب اینکه به خاطر مطلب یک خبرنگار توقیف رسانه‌ای بزرگ رقم بخورد و افراد بسیاری بیکار شوند، درست است؟
به این مسئله باید توجه شود که هر فرد در مقابل رفتار مجرمانۀ خودش پاسخگو باشد. امروز افراد محتوای خلاف قانون را در یک رسانه تولید می‌کنند و دستگاه ناظر رسانه را تعطیل می‌کند بدون اینکه برخوردی با شخص نویسندۀ متخلف داشته باشد. همان فرد فردا مجاز است در یک رسانۀ دیگر قلم بزند و مسیرش را ادامه دهد. به هرحال باید در فضای رسانه حتماً در مقابل رفتار کسانی که فعالیت می‌کنند، پاسخگویی ایجاد شود.
* به یارانۀ مطبوعات اشاره کردید، چقدر روند توزیع فعلی را عادلانه می‌بینید؟
رسانه‌داری کار سختی است و اگر حمایت از صاحبان رسانه صورت نگیرد طبیعتاً اینها قدرت ادامۀ مسیر را در شرایط اقتصادی فعلی نخواهند داشت. حمایت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که برخی صاحبان رسانه به‌خاطر عدم حمایت وظایف رسانه‌ای خود را زیر پا نگذارند. بارها مشاهده کردیم از برخی صاحبان رسانه‌ها خواسته شده به وظایف حرفه‌ای خود عمل کنند و آنها پاسخ دادند که اگر چنین کنند به محرومیت‌هایی دچار می‌شوند؛ این محرومیت‌ها قابل دفاع نیست.
*روند نظارت بر مطبوعات را چطور می‌بینید؟
اعطای مجوزها در این دولت با یک گستردگی فراوان توأم بود، کاری که اگر همراه با نظارت کافی و کامل در این حوزه نباشد، آسیب‌های زیادی را به جامعه وارد می‌کند. باید در ارائه مجوز منطق داشته باشیم و حدی را رعایت کنیم که اگر این مجوزها مورد استفاده قرار نگیرد تا چه مدت معتبر است.
این یک ضعف است که متأسفانه با توجه به سرعت بالای صدور مجوز برای ده‌ها و صدها رسانه در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد نگرانی ایجاد می‌کند که اگر یک مجوز بر اساس یک تخلف تعطیل شده باشد، صاحبان آن ده‌ها مجوز دیگر در جیب دارند که بتوانند با مجوز بعدی فعالیت را ادامه بدهند.
با توجه به اینکه یکسری افراد حرفه‌ای در این حوزه، از این مجوزها هم سوءاستفاده مالی می‌کنند و هم در جایگاه‌های دیگر بهره‌برداری نامناسب می‌کنند باید ضابطه و قانون و مقرراتی برای دادن مجوزها تعریف شود که نه مانند سابق برای گرفتن یک مجوز دچار فرآیندی کاملاً پیچیده و سخت شود و نه این طور باشد که برخی در یک چشم به هم زدن بتوانند مجوز بگیرند و هیچ نظارتی هم بر اعطای مجوز وجود نداشته باشد.
* رفتار دولت در برخورد با رسانه‌ها را چقدر مطابق شعارهای اولیۀ تشکیل دولت می‌دانید؟
دولت یازدهم با شعاری که در خصوص رسانه مطرح کرد، سطح انتظاراتی را ایجاد کرد که باید در مقابل آن پاسخگو باشد. این دولت شعار «آزادی بیان» را که اعلام کرد باید در عمل نشان دهد. متأسفانه گاهی شاهدیم در برخی مراسم‌ها بعضی خبرنگاران دعوت نمی‌شوند و اجازۀ ورود به بعضی جلسات پیدا نمی‌کنند یا با بعضی از رسانه‌ها به دلیل مطالبی که بیان می‌کنند، برخورد تند و حذفی می‌شود؛ این نشان دهندۀ ناموفق بودن در پایبندی به آن شعار است.
به نظر من برای قضاوت دربارۀ دولت ـ مانند دولت‌های دیگر ـ باید مردم قضاوت کنند. طبیعتاً قضاوت مردم بهترین راه برای نشان دادن پایبندی هر مجموعه نسبت به حوزۀ کاری آن مجموعه است.
*وضعیت نظام جامع رسانه که مدتی است مطرح می‌شود، چطور است؟
مشکلات زیادی در عرصۀ رسانه هست، نظام‌مند نبودن حمایت از خبرنگاران و اصحاب رسانه، چالش همیشگی پرداخت ناعادلانۀ یارانه به رسانه‌ها و ده‌ها مشکل دیگر از جمله ضعف‌های قوانین فعلی است؛ تمامی اینها ناشی از نداشتن یک قانون جامع در حوزۀ رسانه است. امروز تعلل در آوردن نظام جامع رسانه یعنی مشکلات بر عهدۀ تعلل‌کنندگان است و در دنیا و آخرت باید پاسخگو باشند. چند بار اعلام کردیم و در کمیسیون فرهنگی در حال پیگیری هستیم. البته انتظار ما این است که دولت لایحه‌ای تقدیم کند، اما اگر این‌طور نشد حتماً کار را به‌صورت طرح پیگیری خواهیم کرد.