به گزارش «نماینده» اواخر تیرماه رئیس سازمان محیط زیست در سفری که به استان هرمزگان داشت خبری از گزارش‌های متعدد مبنی بر آلودگی‌های نفتی در سواحل بندرعباس را رسانه‌ای کرد. البته پیش از این و از سال‌ها قبل کارشناسان حوزه محیط زیست، خلیج فارس را به عنوان دارنده بیشترین آلودگی نفتی در دنیا معرفی کرده بودند و اخیراً نیز «فرشچی»، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست طی اظهاراتی رشد آلودگی‌های نفتی خلیج فارس را هر سال بیش از گذشته اعلام کرده است.
خلیج‌فارس به دلیل دارا بودن چاه‌های نفتی فراوان و نیز تردد کشتی‌های نفتکش متعدد، به شدت در معرض خطر قرار دارد. هم اکنون ۸۰۰ چاه نفتی در منطقه وجود دارد که بیش از ۷۰۰ چاه فعال است و همین امر حاکی از تهدید بزرگ بر محیط زیست خلیج فارس است.
پروین فرشچی همچنین گفته است: «طبق بررسی‌های انجام شده از سال ۹۳، ۹۴ و ۹۵ نشت نفت بیشتر در ایران انجام شده و با اینکه در سطح ملی و بین‌المللی قوانین و مقررات زیادی وجود دارد اما متأسفانه شاهد اجرای آنها نیستیم. در برنامه پنجم توسعه ۲۵ ماده در ۳۵ مورد برای محیط زیست در نظر گرفته شده بود اما طبق میانگین به عمل آمده از تمامی دستگاه‌های دولتی، تنها ۲۵ الی ۳۳ درصد از آنها اجرا شده بود.»
* علت عدم اجرای قوانین این حوزه چیست؟
سؤالی که ایجاد می‌شود این است که دلیل عدم اجرای قوانین محیط زیستی در دریا چیست؟ تخطی کنندگان از قانون سودی عایدشان می‌شود یا عدم نظارت مناسب موجب ساده انگاری متولیان و نتیجتاً بر زمین ماندن قانون می‌شود؟
به صورت مختصر می‌توان گفت: «وابستگی اقتصاد کشور به نفت گاز و عدم توجه به انرژی پاک و گردشگری دریایی، قدمت صنایع مستقر در سواحل دریایی و فرسوده بودن آنها، بهره‌برداری غیراصولی و ناپایداری از امکانات و منابع طبیعی کشور، عدم تناسب بین جرائم زیست محیطی در محاکم قضایی، عدم ارزش گذاری اقتصادی در مسائل زیست محیطی و پایین بودن سطح آگاهی و تخصصی زیست محیطی بین آحاد مردم از دلایل عدم اجرای قوانین محیط زیست دریایی است.»
* تأثیر آلودگی خلیج‌فارس بر زندگی مردم
آلودگی‌های خلیج‌فارس از زوایای مختلف قابل بررسی اما آنچه در این مقال به آن می‌پردازیم تأثیر این مسئله بر مردم است. «کمال‌الدین شهریاری»، نماینده استان بوشهر در مجلس دهم در پاسخ به سؤال هفته‌نامه «نماینده» و در تشریح تأثیر آلودگی‌های دریا بر زندگی مردم گفت: «از آنجا که ساکنین بنادر جنوبی معمولاً از حوزه صیادی، صفاری و تجارت امرار معاش می‌کنند، این مسئله ارتباط مستقیم با اشتغال و تأمین معیشت مردم ساحل نشین جنوب دارد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «زمانی که آلودگی‌های نفتی وارد آب‌ها می‌شود در واقع محیط زیست آبزیان را آلوده می‌کند و باعث مرگ و میر و فساد آبزیان می‌شود. به خصوص در این فصل که زمان صید میگو است و با توجه به اینکه میگو به شدت از آلودگی اثر می‌پذیرد. در صورت استمرار آلودگی باید صید میگو و آبزیان تعطیل شود که اشتغال قشر عظیمی از صیادان جنوب مختل می‌شود و اگر هم آبزیان صید شوند محصولات دارای آلودگی‌های زیادی خواهد بود که از نظر بهداشتی مورد تأیید نخواهد بود که در صورت مصرف تأثیر منفی بر روی سلامت جامعه خواهد گذاشت.»
«از سوی دیگر آلودگی آب خلیج‌فارس به صورت مستقیم موجب آلودگی زیستگاه آبزیان می‌شود -که لزوماً خوراک انسان نیستند- و چنین اتفاقی می‌تواند در تعادل و گردش و دگردیسی حیات آبزیان اثر سوء بگذارد و بسیاری از آبزیانی که از یکدیگر تغذیه می‌کنند تحت تأثیر این فساد قرار می‌دهد.» شهریاری با بیان این مطلب خاطرنشان کرد: «در چنین حالتی نابودی زیست محیطی را شاهد خواهیم بود.»
با توجه به اینکه دریای خلیج‌فارس به اقیانوس متصل است از ذخایر خوبی برخودار می‌باشد که چنانچه آبزیان موجود در این دریا از بین برود کل کشور از این مسئله تأثیر می‌پذیرد و معیشت مردم در تنگنا قرار می‌گیرد.
* سایر عوامل آلودگی خلیج‌فارس
به طور کلی دریا به دو صورت دچار آلودگی می‌شود؛ بخش اعظم آلودگی دریاها مربوط به آلودگی نفتی است. با توجه به اینکه خلیج‌فارس شاه‌راه اصلی انتقال نفت منطقه است از آلودگی‌های نفتی هم بی‌نصیب نمانده است. کشتی‌هایی که از مناطق مختلف وارد دریا می‌شوند آلودگی‌هایی را به دریا منتقل می‌کنند مانند مواد فضولات نفتی و شیمیایی که این مواد باعث تولید نوع خاصی از آلودگی در دریا می‌شوند و علت مرگ ماهیان و تخریب دریا شناخته می‌شوند.
نوع دیگر آلودگی دریا مربوط به فاضلاب و ... است که از شهرهایی مانند بندرعباس وارد خلیج‌فارس می‌شود. به دلیل بالا بودن سطح آب در شهرهای نزدیک به دریا دفع فاضلاب از طریق چاه به درستی قابل انجام نیست و بخشی از فاضلاب به دریا راه می‌آمد. در این خصوص شهرداری و اداره فاضلاب شهری به عنوان مسئولین اصلی این مسئله باید تدبیری بیندیشند تا فاضلاب شهر کنترل شود.
یکی دیگر از عواملی که موجب آلودگی خلیج‌فارس می‌شود موضوع آب شیرین‌کن‌هاست. با توجه به اینکه کشور با کم آبی مواجه است و بسیاری از استان‌ها درخواست انتقال آب از دریا را دارند، این عامل هم افزون بر سایر عوامل شده است.
با توجه به آنچه ذکر شد؛ در شرایط موجود ضرورت تلاش جدی سازمان‌های حفاظت محیط زیست، بنادر، شیلات، وزارت صنعت و شهرداری‌ها برای جلوگیری از تشدید آلودگی‌های دریایی مورد انتظار است.