«سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی»، چشم پزشک و فوق تخصص جراحی قرنیه است که با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید به عنوان وزیر پیشنهادی بهداشت به مجلس معرفی و با رأی نمایندگان راهی ساختمان شهرک قدس شد. برای مصاحبه با دکتر قاضی‌زاده هاشمی به وزارت بهداشت رفتیم، وزیر برای حضور در جلسه‌ای بیرون از وزارتخانه حضور داشت پس از بازگشت به دفتر خود در طبقه شانزدهم گفت‌وگو را آغاز کردیم و همان ابتدا گفت: «هر سؤالی دارید، مطرح کنید.»
شمرده به سؤالات پاسخ می‌داد. گفت‌وگو را با طرح تحول سلامت آغاز کردیم و سپس به تعامل وزارت بهداشت با مجلس سابق و انتظارات سکاندار دستگاه سلامت از مجلس دهم، آسیب‌های اجتماعی و اقدامات وزارت بهداشت درخصوص سیاست‌های افزایش جمعیت رسیدیم.
پرسش آخر نیز به موضع‌گیری وی پیرامون عدم حضور در دولت آینده و اینکه آیا قصد حضور در رقابت‌های انتخاباتی سال ۹۶ را دارد؟ اختصاص پیدا کرد.
وزیر از شانتاژ رسانه‌ها گلایه داشت و گفت: «هر وقت خبر کم می‌آورند شروع به گمانه‌زنی (حضور من در عرصه انتخابات) می‌کنند.»
متن کامل گفت‌وگو با وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را در ذیل بخوانید:
«نماینده»: تأثیر طرح تحول سلامت بر بازار دارو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ میزان واردات دارو در این دوره زمانی نسبت به گذشته چه تغییری داشته و سهم داروهای تولید داخل از کل بازار به چه میزان بوده است؟
هدف طرح تحول از یک طرف کاهش هزینه‌های مردم و از طرف دیگر افزایش دسترسی و توسعه عدالت در سلامت برای مردم بود بنابراین ما از یک طرف هزینه‌ها را با کاهش پرداختی مردم کم و نزدیک به ۱۱ میلیون نفر را بیمه کردیم و از طرف دیگر نزدیک به ۱۰ هزار متخصص و پزشک را در مناطق محروم توزیع کردیم. طبیعی است که هر دو جزء در بعضی موارد تقاضا را افزایش دهند و این نگرانی را بعضی از منتقدین این طرح از ابتدا داشتند ولی در عمل دیدیم که چنین اتفاقی نیفتاد. در بیمارستان‌های ما و در مواردی که بیماران بستری می‌شوند نه تنها هزینه‌های دارویی افزایش پیدا نکرد بلکه کاهش نیز داشته است، ضمن اینکه در حوزهواردات این نگرانی بود که این طرح باعث شود که به دلیل رایگان شدن بعضی از داروها یا حمایت بیشتر نظام از مردم، اسراف یا زیاده‌روی صورت گیرد و منجر به افزایش واردات شود اما هم به شهادت آمار گمرک و هم سازمان غذا و دارو، از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به ۹۰۰ میلیون دلار کاهش و در عین حال صادراتمان تا دو برابر گذشته افزایش پیدا کرد و سهم تولید داخل هم حدود ۶ درصد نسبت به قبل افزایش یافت. همچنین یک اتفاق خوبی که افتاد این بود که چون در طرح می‌توانستیم متمرکز خرید کنیم فراخوان دادیم و در آن قالب، رقابتی بین شرکت‌های داخل و خارج ایجاد شد و باعث گردید قیمت‌ها خیلی کاهش پیدا کند.
اگر ساختار اداره بیمارستان‌ها در وزارت بهداشت متفاوت از آن چیزی که امروز هست می‌بود، یعنی یک شرکتی بود که کل بیمارستان‌های درمانی کشور را اداره می‌کرد، شاید بهتر از این می‌توانستیم عمل کنیم. در حال حاضر بیمارستان‌ها زیر نظر دانشگاه‌ها اداره می‌شوند و مدیریت‌ها همگون یا همگن نیستند و خریدها یکپارچه نیست؛ بنابراین اگر این ساختار ایجاد شود معتقدم هم در زمینه حمایت از تولید داخل و هم در زمینه کاهش قیمت خرید اعم از داخلی و خارجی، وزارتخانه بیشتر از این موارد می‌تواند، موفق باشد.
«نماینده»: رئیس بیمارستان اکبر آبادی تهران طی مصاحبه‌ای، طرح تحول سلامت را نیازمند بازنگری دانسته و دو انتقاد را در این زمینه مطرح کرده است. اولاً: هزینههتلینگ در طرح تحول به طور عادلانه بین بیمارستان‌ها توزیع نمی‌شود. ثانیاً: در زمینهکاهش قیمت و نظارت بر دریافتی‌ها خیلی خوب نظارت می‌شود اما به کیفیت خدمات پزشکی مثلاً عمل جراحی کمتر نظارت انجام می‌شود. تا چه میزان این انتقادات را وارد می‌دانید؟
به نظرم هر دو انتقاد وارد است چون در موضوع اول که تخصیص اعتبار برای هتلینگ بیمارستان‌ها است، نظرات شخصی گروه‌های کارشناسی دخیل است. اکیپ‌های مختلفی هستند، یک عده سخت‌گیری می‌کنند و یک عده سهل‌گیری می‌نمایند و اعتباراتی که اختصاص می‌دهند حتماً دقیق نیست و ممکن است در حق یک دانشگاه، بیمارستان و مجموعهبیمارستانی اجحاف شود و در حق عده‌ای نشود ولی لکه‌گیری‌هایی که در ادامه انجام می‌شود با یک اختلافاتی هر دو را به یک نتیجه می‌رساند و کمبودها را تا حدی جبران می‌کند. البته در تهران مشکل بیشتر است به دلیل اینکه بعضی از بیمارستان‌ها مثل «اکبرآبادی» جزو بیمارستان‌های شلوغ هستند. ما پرداختی‌مان در تهران همان طور که ایشان اشاره کردند، کمتر از شهرستان‌هاست.
در مورد موضوع دوم، یک اشکال کاملاً وارد است و برمی‌گردد به فرآیند خدمات که باید حتماً ارتقا پیدا کند. ایشان اشکالش این بود «نظارت‌های ما شکلی است، نه محتوایی»، دقیقاً درست است. خریدار باید نظارت کند، خریدار بیمه‌ها هستند. بیمه‌ها نظارتشان صرفاً در قالب رسیدگی به اسناد است یعنی کاغذ و مدارک؛ اینکه نتیجهعمل و نتیجهدارو چه هست، اقدامات درمانی که انجام شده زیادی بوده یا ناکافی بوده، اینها را خریدار باید به سیستم بدهد و یکی از دلایلی که یک زمانی آمدند بیمه‌ها را جدا کردند، برای این بود که ارائه‌کننده خدمات و خریدار یکی نباشد تا حقوق مصرف کننده رعایت شود. از سوی دیگر بیمه‌ها صندوق دارند، به معنی واقعی بیمه نیستند بنابراین آنها هستند که برای کاهش هزینه‌هایشان باید نظارت کیفی کنند براین اساس باید از راهنمای بالینی که توسط بخش‌های وزارت بهداشت تدوین شده و خود بیمه هم در آن دخیل بوده، استفاده کنند.
«نماینده»: با توجه به پایان دوره نهم مجلس شورای اسلامی و آغاز دوره دهم، تعامل وزارت بهداشت و مجلس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا از مجلس و تعامل نمایندگان راضی بودید؟
مجلس نهم در حوزه سلامت تصمیمات بسیار مهمی گرفت و اگر آن تصمیمات نبود، امروز ما چیزی به عنوان طرح تحول سلامت نداشتیم.
ما رابطه خوبی با مجلس نهم داشتیم. هم در طراحی و هم اجرای طرح تحول سلامت موردی نبود که از مجلس نهم درخواست کنیم و همراهی و کمک نکنند در عین حال نقایصی که در حوزه‌های انتخابیه و در سراسر کشور داشتیم آنها را گوشزد می‌کردند و خیلی کمک می‌نمودند. واقعاً مجلس نهم در حوزه سلامت تصمیمات بسیار مهمی گرفت و اگر آن تصمیمات نبود، امروز ما چیزی به عنوان طرح تحول سلامت نداشتیم.
مجلس اگر همکاری نمی‌کرد ما امروز این جایی که الان در آن هستیم از نظر خدمات، نبودیم. من در مجلس نهم سراغ ندارم اتفاقی بین وزارتخانه ما و نمایندگان محترم افتاده باشد که باعث تکدر دو طرف شده باشد. به هر حال با همه آنان رفیق بودیم و از این رفاقت، مردم سود بردند.
«نماینده»: نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس دهم، اخیراً اعلام کرده «پایدار کردن و مدیریت منابع سند طرح تحول سلامت» یکی از اولویت‌های جدی این کمیسیون خواهد بود، آیا جناب‌عالی هم این مسئله را در صدر مطالبات وزارت بهداشت از مجلس می‌دانید و به طور مشخص چه انتظاری در این زمینه از نمایندگان دارید؟
حتماً ما از مجلس فعلی انتظارمان بیشتر از مجلس نهم است دلیلش این است که در این مجلس به ویژه در شروع کارش برنامهششم باید به تصویب برسد و اشکالاتی که در طرح تحول سلامت هست باید در قالب تصمیمات مجلس محترم رفع شود.
در مورد پایدار کردن منابع طرح تحول که نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس اشاره کردند باید به این نکته اشاره شود که در حال حاضر اعتبارات ما از بودجه عمومی معطوف به این است که نفت فروخته شود یا نه، به چه قیمتی بفروشیم؟ و اینکه دولت محترم تشخیص دهد در هر سال این اعتبارات را تخصیص دهد یا نه؟ به جای اینکه از بودجه عمومی به طرح تحول سلامت پول بدهند بهتر است بگویند از ۹ درصد مالیات، ۴ - ۵ درصد را می‌گذاریم برای حوزه سلامت. این مبلغ هم هر سال افزایشش تضمین شده و هم اینکه منبع آن پایدار است.
موضوع دیگر که به اعتقاد بنده اهمیت آن از موضوع اول کمتر نیست، تولیت است که اگر آن محقق شود در پیشگیری خیلی کمک می‌کند. اگر پیشگیری اقدام اولمان نباشد، تمام منابع کشور را هم به سلامت اختصاص دهیم، باز کم خواهیم آورد؛ از این رو باید پیشگیری کنیم، باید وزارت بهداشت این اختیار را داشته باشد که به وزارت راه شهرسازی، کشاورزی، آموزش و پرورش، وزارت صنعت و... دیکته کند مثلاً به وزارت نیرو در مورد آب، به وزارت نفت در مورد آلودگی محیطی پروژه‌ها و...، در این صورت پیشگیری اتفاق می‌افتد و مردم کمتر بیمار می‌شوند. خودمان باید اول نشان دهیم که به سلامت مردم اهمیت می‌دهیم. طبعاً این فرهنگ در مردم ایجاد می‌شود. نمی‌شود هوا و محیط را آلوده کنیم بعد از مردم بخواهیم که احترام بگذارند، بی‌فایده است؛ پس یک بحث، تولیت است که در این مورد حرف زیاد زده شده ولی در عمل اتفاقی نیفتاده، اصلاً قوانینی که اكنون موجود است، بازدارنده نیست و شما می‌بینید خودروها تولید و همان آلودگی در حوزه نفتی ایجاد می‌شود، جاده‌های بدون پیوست سلامت ساخته می‌شوند، اتوبان با هزاران میلیارد ساخته می‌شود ولی دریغ از یک مرکز درمانی، یک پایگاه اورژانس، در حوزهغذا هم همین طور نابسامانی جدی است.
موضوع سومی که باید تعیین تکلیف کنیم، بحث بیمه است که می‌بایست از قالب رقابتی و قشری نگری که در طول سال‌ها بین وزارت بهداشت و رفاه وجود داشته، خارج شود. این هم کار سختی نیست چون قدمت بیمه در دنیا بالای صد است؛ به دانش و تجربه جهانی برگردیم و تکلیف بیمه را روشن کنیم. اگر بیمه درست نشود واقعاً حوزه سلامت اصلاح شدنی نیست.
بحث دیگر حقوق مردم است. مردمی که خدمات پزشکی دریافت می‌کنند با سازوکار فعلی، حقوق شهروندی‌شان تأمین نمی‌شود. در مواردی که خطا اتفاق می‌افتد، صنف است که قضاوت می‌کند و این قضاوت ممکن است قضاوت شایسته‌ای نباشد. وزارت بهداشت خیلی در تصمیم نهایی دخالت ندارد؛ درست است که یکی از اجزا به حساب می‌آید ولی تصمیم گیرنده نیست و احکامی که صادر می‌شود هیچ کدام بازدارنده نبوده است و این نشان می‌دهد که آنچه که تا امروز به عنوان سازوکار برخورد با متخلفین و متقلبین بوده، سازوکار درستی نبوده، این را باید نمایندگان مردم تصمیم بگیرند و به اعتقاد بنده هم بسیار مهم است.
چهارم مسئله‌ای است که من فکر می‌کنم موضوع مهمی است. اگر محقق شود خیلی کمک خواهد کرد. دولت محترم هم باید زمینه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را مشابه آن چیزی که در نفت، گاز، نیرو، انرژی یا ارتباطات مثلاً تلفن و... فراهم کرده در این حوزه هم فراهم کند. یعنی بایستی سرمایه‌ها به این سمت بیاید و بیمارستان و درمانگاه بسازند و تجهیزات بیاورند و دولت خرید خدمت کند و بیمه‌ها از مردم حمایت کنند.
«نماینده»: مقوله حاشیه‌نشینی یکی از اولویت‌های مورد تأکید مقام معظم رهبری است. در همین راستا مراکز درمانی اندکی که درحاشیهکلان‌شهرها وجود دارند با مشکلاتی روبه‌رو هستند، از جمله مراجعهتعداد زیادی از زنان آسیب دیده، پناهجویان غیرقانونی، بیماران بی‌بضاعت و موارد دیگر. وزارت بهداشت در این زمینه چه تدابیری اندیشیده است؟
موضوع آسیب‌های اجتماعی مستقیماً به حوزه ما مرتبط می‌شود؛ از این رو در شروع کار، سرشماری کردیم و مشخص شد که حدود ده و نیم میلیون نفر حاشیه‌نشین داشتیم و برای تمام این تعداد مراکز بهداشت ایجاد کردیم، به ازای هر ۳۰ هزار نفر یک پایگاه سلامت گذاشتیم.
مرکز خدمات جامع سلامت دایر کردیم که دندانپزشک، ماما و پزشک حضور دارند و خدمات اولیه بهداشتی آنجا ارائه می‌شود. در عین حال مشاور تغذیه، مشاور سلامت هم حضور دارد. اما در سطح دوم خدمت که درمانگاه و بیمارستان هست، باید گفت که در آنجا هنوز ایجاد نشده البته در بعضی از شهرها مثل تهران تلاش داریم بیمارستان‌های حاشیه تهران در این دولت به اتمام برسند ولی در بعضی از نقاط کشور واقعیت این است که هنوز برای اینکه بتوانیم سطح دو خدمت را برایشان تکمیل کنیم فاصله داریم و مجبورند از حاشیه به داخل شهر بیایند.
«نماینده»: در رابطه با سیاست‌های افزایش جمعیت که مورد تأکید رهبر انقلاب است، وزارت بهداشت چه اقداماتی تاکنون صورت داده است؟
در حوزه سیاست جمعیت، کارنامه وزارت بهداشت را خارج از هر تعصبی مثبت می‌بینم. هر کاری که از دستشان برآمده انجام دادند ولی تفاوت در این است که در کاهش جمعیت و پیشگیری، نقش وزارت بهداشت پررنگ است به دلیل اینکه آنجا فقط اقدامات بهداشتی و پزشکی است که مانع از ازدیاد نسل می‌شود که بیش از دو دهه اتفاق افتاد. اما در موضوع ازدیاد نسل عوامل بسیار متعددی درگیر هستند که وزارت بهداشت یک بخش کوچکی است بالاخره سن ازدواج افزایش یافته، خانم‌ها دو- سه شیفت کار می‌کنند، وضعیت معیشت خوب نیست، به آمار طلاق توجه کنید لذا نمی‌توانیم یک‌جانبه از یک دستگاه انتظار داشت. ما کاری که باید می‌کردیم این بود «تیمی که در سراسر کشور آموزش دیده بودند برای اینکه به مردم ایران بگویند فرزند کمتر زندگی بهتر و پیشگیری را ترویج کنند» اول از همه باید قانع می‌شدند و این با بخشنامه حل نمی‌شد، حتماً باید یک اقدام انجام می‌شد که باور کنیم کاری که ظرف ۲۰ سال گذشته انجام می‌شده اشتباه بوده و به ضرر کشور است، این اتفاق افتاد و زمان هم برد. در عین حال باید دستورالعمل و بخشنامه‌ها را اصلاح می‌کردیم.
از سوی دیگر ما حاملگی پرخطر را داریم که آمار ما را از نظر مرگ و میر مادران باردار و کودکان زیر یک سال افزایش می‌دهد و به شدت در درجه‌بندی سلامت کشورها اثرگذار است؛ هر چند این نگرانی همچنان هست اما شدت آن به قوت قبل نیست.
«نماینده»: پیش از این حضرت‌عالی گفته بودید تمایلی ندارید در دورهآتی به عنوان وزیر معرفی شوید، علت این امر چیست؟ ضمن اینکه اخیراً یکی از جراید از جناب‌عالی به عنوان گزینهاحتمالی انتخابات ۹۶ نام برد...
با توجه به اینکه همین دوره هم به علاقه شخصی خودم نیامدم، طبیعی است تلاشم این است در این دوره تا آنجا که از دستمان برمی‌آید کارهایی که وظیفه‌مان است را انجام دهیم و بعد برگردیم به کار سابقه‌مان که درمان و آموزش است. مطمئن باشید که علاقه‌ای به حوزه سیاست ندارم. اگر داشتم در این ۳۰ سال کجا بودم؟
هر وقت خبر کم می‌آورند، شروع به گمانه‌زنی (حضور من در عرصهانتخابات) می‌کنند؛ از این رو طرح این موضوعات شایعه است.
در مورد وزارت هم، باید بگوئیم، این دوره آقای دکتر روحانی اصرار کردند و بنده علی‌رغم میل باطنی پذیرفتم و البته خدا را شاکرم که افتخار پیدا کردم به مردم کشورم خدمت کنم. از آینده هم هیچ کسی خبر ندارد، از این دوره هنوز یک سال و یک ماه دیگر باقی‌مانده...
با توجه به اینکه همین دوره هم به علاقه شخصی خودم نیامدم، طبیعی است تلاشم این است در این دوره تا آنجا که از دستمان برمی‌آید کارهایی که وظیفه‌مان است را انجام دهیم و بعد برگردیم به کار سابقه‌مان که درمان و آموزش است. مطمئن باشید که علاقه‌ای به حوزه سیاست ندارم. اگر داشتم در این ۳۰ سال کجا بودم؟ دوستان ما همه در سیاست بودند و کار کردند ولی ما در دانشگاه بودیم. فکر می‌کنم تکلیفی غیر از این نداریم.