«نماینده»؛ قاسم احمدی لاشکی*/ موضوع کند شدن رشد علمی کشور مسئله قابل توجهی است که به حق مقام معظم رهبری بر روی آن تأکید ویژه‌ای داشته و دارند. ما باید طبق سند چشم‌اندازه ۱۴۰۴ه.ش در منطقه به رتبه اول تولید علم دست پیدا کنیم و حتی بتوانیم در حوزه جهانی نیز در بحث تولید علم جایگاه خود را ارتقا ببخشیم.
در سال‌های اخیر این روند رو به رشد با افت قابل ملاحظه‌ای مواجه شد. اعتقاد من بر این است که ایجاد چنین وقفه‌ای در رشد علمی را نباید به پای یک وزیر نوشت. به واسطه عضویت بنده در شورای عالی عتف در کشور -نماینده مجلس در وزارت علوم تحقیقات و فناوری- شاهد این هستیم که بسیاری از پروژه‌ها نیمه‌کاره مانده یا به طور کامل رها شده است یا به صورت کند، پیش می‌رود. علت اصلی این موضوع نیز برمی‌گردد به اینکه در این سال‌ها اعتبارات پژوهشی کشور نه تنها به رشد ۳ یا ۴ درصدی که مدنظر بوده نرسیده، بلکه در شرایط کنونی در سطح یک متوقف شده است. بسیاری از دستگاه‌ها به دلیل وجود واژه «مجاز است» که به اعتقاد من باید «مکلف است» در قانون ذکر می‌شد، از انجام کارهای پژوهشی فرار می‌کنند و این امر مورد توجه سازمان‌ها قرار نمی‌گیرد.
به دلیل ضعف منابع مالی و اینکه نتوانستیم اعتبارات را به حوزه‌های پژوهشی تزریق کنیم، از بسیاری از برنامه‌ریزی‌هاي صورت گرفته عقب ماندیم که تولید علم هم بخشی از آن محسوب می‌شود. ما در بازه‌ای از زمان به رده یک رسیدیم اما امروز به رده دو و حتی سه نزول کرده‌ایم. حتی کشور ما در برخی حوزه‌ها در سطح جهانی از کشورهای توسعه یافته مطرح مانند سوئد هم پیشی گرفت. اما افتی که امروز با آن مواجه هستیم، نشانگر آن است که این موضوع را جدّی نگرفتیم. یعنی اگر مجبور به کاهش منابع مالی در بعضی از حوزه‌ها بودیم نباید در بخش علمی و پژوهشی بودجه را کاهش می‌دادیم.
نکته قابل توجه اینکه در کشورهای موفق از نیروی فکری و پژوهشی در راستای پیشرفت صنعت و اقتصاد استفاده می‌شود. به عنوان مثال در بازدیدی که از کارخانه «هوآوی» چین داشتیم، مشخص شد که از ۱۵۰ هزار نیروی شاغل در شرکت بیش از ۷۲ هزار نفر در حوزه تحقیق و توسعه کار می‌کنند؛ یعنی اینطور نیست که صرفاً افرادی را برای انجام کارهای یدی و کارگاهی به کار بگیرند بلکه از نیروی فکر کارکنان نیز استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد که ما در این حوزه‌ها نتوانسته‌ایم موفق باشیم زیرا از توان فکری نیروهای موجود کمتر استفاده می‌شود و تمایل داریم صرفاً تولیدی داشته باشیم.
در مجموع به عقیده بنده کمبود منابع مالی و در مرتبه بعدی عدم اعتقاد جدّی به حوزه تحقیق و توسعه مهمترین عوامل در کاهش رشد علمی کشور است. امیدواریم با تأکیداتی که اخیراً مقام معظم رهبری در این حوزه داشتند و در سالی که به عنوان اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل نامگذاری شده است، شرکت‌های دانش بنیان جدّی گرفته شوند. به یقین اگر این گونه مؤسسات مورد توجه قرار بگیرند، تولید ایده و علم به ثروت و تجارت سریع‌تر و بهتر انجام می‌گیرد و در نتیجه ما در حوزه تولید علم قوی‌تر از گذشته حرکت خواهیم کرد تا ان‌شاءالله به آنچه لایق نوابق ایرانی است، دست یابیم.
در خصوص جلب دانشجوی خارجی در کشور باید گفت امر بسیار پسندیده‌ای است اما برای کشور ما که در حوزه علمی پایه‌های محکمی بنا نهاده نشده، مناسب نیست. اینکه صرفاً یک واحد دانشگاهی بین‌المللی وجود داشته باشد ولی دانشجویان کشور خودمان در آن تحصیل کنند، اقدام مفید فایده‌ای صورت نگرفته است. واحد بین‌الملل باید در مناطق خاصی که کارشناسی شده راه‌اندازی شود، مثلاً در منطقه‌ای مانند: «نوشهر» در مازندران که یک شهر دانشگاهی است به جهت ارتباط نزدیکی که با چند کشور همسایه دارد. شاید بهتر باشد که در این منطقه واحد بین‌الملل داشته باشیم در صورتی که عکس این موضوع اتفاق می‌افتد. دانشجویان ایرانی هم اکنون در ترکمنستان، ارمنستان، تاجیکستان و... برای کسب دکتری در حال تحصیل هستند و این درحالی است که سطح علمی این دانشگاه‌ها در حد دبیرستان‌های ایران است. علت وقوع این رویداد این است که بیش از اندازه فضا را برای ورود دانشجویان خارجی محدود کرده‌ایم.
در صورتی که برای تحصیل دانشجویان خارجی در کشور برنامه‌ریزی شود و فضا برای حضور آنان فراهم شود، قطعاً ارزآوری فراوانی را نصیب کشور می‌کند و در عین حال اعتبار علمی ایران را در منطقه چندین برابر خواهد کرد. البته ما در این برهه از زمان با ایده‌آل‌های دانشگاه بین‌المللی فاصله زیادی داریم و فعلاً شعار دانشگاه بین‌المللی داده می‌شود. البته موارد استثناء هم در این زمینه وجود دارد؛ دانشگاه جامه المصطفی آبروی کشورماست و هر اندازه برای آن هزینه کنیم، کم است. در کشورهایی که این دانشگاه در حال فعالیت است، شاهد درخشش آن هستیم.
* نماینده مردم نوشهر و عضو کمیسیون آموزش مجلس