به گزارش «نماینده»، منوچهر منطقی از چهره‌های شناخته شده صنعتی کشور است. وی هم‌اکنون ریاست مرکز ملی فضایی را برعهده داشته و در مورد بسیاری از پروژه‌های فضایی، اطلاعات خوبی در اختیار دارد.
وی می‌گوید: ما در فناوری‌های هوایی و موشکی توانمندی‌های بسیار خوبی به‌دست آورده ایم که قابل تکرار هستند. چنانچه توانسته‌ایم از یک موشک زمین پایه به سمت موشک هوا پایه برویم که بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد دارای اشتراک هستند.
رئیس مرکز ملی فضایی در این گفت‌وگو تاکید می‌کند: برای اینکه شما بخواهید به عنوان مثال به یک کلاس موشک زمین به زمین دست پیدا کنید باید چیزی حدود بین ۱۵ تا ۲۰ سال کار کنید. حال اگر بخواهید آن را توسعه دهید و به کلاس‌های دیگر برسید این سال ها تکرار می شود و ممکن است بین ۵۰ تا ۶۰ سال طول بکشد. این در حالی است که ما در زمان کوتاه تری به این موارد دست پیدا کردیم.
متن کامل گفت‌وگو با رئیس مرکزی ملی فضایی را در ذیل بخوانید:
جمهوری اسلامی ایران اصلا چه نیازی به موشک داشت و چقدر ما نیازمند رشد این عرصه در کشورمان هستیم؟
- منطقی: با ترسیم دکترین دفاعی کشور و با نگاهی به قبل از انقلاب، خواهیم دید که در آن زمان موضوع موشک در دفاع ما خیلی پررنگ نبود و ما عمدتا به سراغ موشک‌هایی می رفتیم که تاکتیکی بودند یعنی مثلا بردشان حدود ۲۰ کیلومتر بود و در میدان نبرد از آنها استفاده می‌شد.
در آن زمان دکترین دفاعی ما به هواپیماهایی توجه داشت که برد بالا داشتند و می‌توانستند مهمات زیادی را حمل کنند تا بتوان از آنها در بخش‌های مختلف دفاع در فضای کشور و بخش‌های آفند استفاده کرد. با توجه به پرهزینه بودن سیستم و اینکه برای هر عملیاتی باید روی سیستم، فعالیت‌ها و تست‌های متعددی جهت آماده به کار شدن آن، انجام شود و در طول زمان هم باید کارهای مختلفی در جهت بازسازی و نوسازی آن صورت بگیرد، در واقع نیاز به یک پشتیبانی نزدیک از مجموعه صنعتی وجود داشت حال این مجموعه صنعتی را یا شما خودتان می‌توانید داشته باشید یا اینکه باید به یک ابرقدرت متکی باشید.
با توجه به اینکه قبل از انقلاب تکیه عمده کشور روی آمریکا بود، می‌توان گفت که آن سیستم با هزینه زیاد و با تکیه بر یک ابرقدرت جواب خوبی می‌داد. حال اتفاقی که بعد از انقلاب افتاد این بود که آمریکا یک مرتبه پشت آن سیستم را خالی کرد و ما با یک سیستم پیچیده و پرهزینه مواجه بودیم که متخصصین سطح بالایی نیاز داشت ولی ما آنها را نداشتیم و یا اینکه تعداد این متخصص کم بود.
ما با همین روند جنگ تحمیلی را شروع کردیم و وقتی جنگ شهرها درگرفت دیدیم که نمی‌توانیم صرفا روی این سیستم متکی باشیم بنابراین یک استراتژی جدید در سیستم دفاعی ما شکل گرفت و آن این بود که خودمان علاوه بر نیروی هوایی و توانمندی که در آن زمان وجود داشت، سیستم دیگری تعریف کنیم و از اینجا به بعد بود که در سیستم دفاع ما، بخش موشک هم مطرح شد.
در واقع بحث‌های مربوط به ضرورت استفاده از موشک در جنگ تحمیلی از شروع جنگ شهرها و با توجه به عدم پشتیبانی در سیستم هوایی مطرح شد و اتفاق افتاد.
از سال ۶۳ که وارد بحث موشک شدیم سال‌ها می‌گذرد. با گذشت این همه سال آیا در حال حاضر استفاده از موشک ضرورت دارد؟
- منطقی: در این راستا می‌توان سوالی مطرح کرد و آن این است که آیا ما یک سیستم هوایی مطمئن داریم که بتواند در همه شرایط از ما پشتیبانی کند؟ می‌توانیم بگوییم که ما سیستم هوایی داریم، منتهی این سیستم در همه جنبه‌های مختلف نمی‌تواند پشتیبان ما باشد. با نگاهی به کشورهای اطراف می‌بینیم که همه این کشورها بدون استثنا به سراغ سیستم‌های هوایی مدرن رفته‌اند، سیستم‌هایی که نسبت به سیستم‌های ما دو یا سه نسل جلوتر هستند و قابلیت‌های فوق العاده بالایی دارند.
حالا، راه ما این است که این قابلیت‌ها را به هواپیماهای خود منتقل کنیم که البته این کار را انجام داده‌ایم و با توانمندی که در تحقیق و توسعه در بحث هواپیما پیدا کردیم و همچنین با توجه به توسعه فناوری که در زیرمجموعه هواپیما پیدا شده، هم‌اکنون قادریم که هواپیماهای قدیمی خود را که معادل دهه ۷۰ است را ارتقا دهیم و حداقل به هواپیماهایی برسیم که معادل دهه ۹۰ هستند.
برای اینکه ما بتوانیم به اهداف دفاعی خود دست پیدا کنیم، باید روی سیستم موشکی که مکمل سیستم هوایی ما است، تکیه کنیم و آن را توسعه دهیم کما اینکه طی ۳۲ سال و از آن ابتدا که شروع کردیم، مرتب سعی کردیم قابلیت‌های خودمان را بالاتر ببریم و عملکرد و دقت در کار را در محصولات مشترک مختلف ارتقا دهیم ضمن اینکه بحث‌های دیگری هم مطرح است و آن این است که ما صرفا با جنگ‌های شهری روبرو نیستیم و ممکن است توسط همین کشورهای همسایه که دور و بر ما هستند تحت حملات هوایی قرار بگیریم.
ما می‌توانیم در یک بخش، مقابله با هواپیما را مدنظر قرار دهیم اما در بخش دیگر باید پدافندهای موشکی مورد توجه قرار بگیرد که در این زمینه روی سیستم‌های مختلف کار شده است. همچنین ممکن است سواحل ما تهدید شوند که بخشی از این تهدیدها را می‌توانیم با هواپیما جواب دهیم و بخش دیگر را باید با موشک‌هایی جواب دهیم که ضد کشتی هستند.
** کمبود در بخش هوایی را با "موشک" جبران کرده‌ایم
بنابراین بر مبنای انواع تهدیدات مختلف که وجود دارد و همچنین برمبنای "توانمندی فناوری" که به دست آورده‌ایم چنین توانمندی را در حوزه‌های مختلفی که ممکن است مورد تهدید قرار بگیرد، توسعه دادیم و می‌توانیم بگوییم که ما توانسته ایم به یک توانمندی دست پیدا کنیم که طی آن کمبود مدرن‌سازی بخش هوایی با سیستم‌های موشکی جبران شده است.
می‌توان گفت که در حال حاضر ما در حوزه موشک‌های غیربالستیکی و حتی ارتقاء بالستیک‌ها و سایر موشک‌ها تمرکز پیدا کرده ایم؟
- منطقی: من گفتم انواع تهدیدها وجود دارد و ما باید برای همه تهدیدها راه حل داشته باشیم؛ ما در فناوری‌های هوایی و موشکی توانمندی‌های بسیار خوبی به‌دست آورده ایم که قابل تکرار هستند. چنانچه توانسته‌ایم از یک موشک زمین پایه به سمت موشک هوا پایه برویم که بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد دارای اشتراک هستند.
ما در واقع فناوری‌هایی که نداشتیم را دارا شدیم و توسعه دادیم و در حال حاضرمتناسب با هر تهدیدی دارای یک سیستم جامع و قابل اعتماد هستیم. نکته مهم این است که دانشمندان ما، برای افزایش عملکرد این اعتماد در حال فعالیت هستند و می‌توانیم بگوییم هر روز که جلوتر می‌رویم ضریب اعتماد و امنیت ما به این سیستم در جهت اینکه بتواند ما را از تهاجم دشمنان مختلف حفاظت کند، بالا می‌رود.
جدای از موضوعات مربوط به بخش نظامی، مقوله موشک علم محسوب می‌شود یا سلاح؟
- منطقی: می‌توانیم بگوییم موشک علوم مختلفی است که ما از آن عملکردی به اسم عملکرد موشک را نتیجه گیری کرده‌ایم. باید دانست که بسیاری از علومی که در موشک وجود دارد را می‌توانیم در جاهای دیگر به کار ببریم. به عنوان مثال یکی از فناوری‌هایی که در موشک وجود دارد، سیستم کنترل خودکار است که در انواع مختلف رباط‌ها از آن استفاده می‌شود.
موشک مجموعه‌ای از فناوری‌های مختلف است که اگر به آن دست پیدا کنیم می‌توانیم از آن در صنایع دیگر همچون خودرو و ماشین‌های چندمنظوره و به طور کلی هر آنچه که مربوط به اتوماتیک‌کردن و هوشمندسازی باشد، استفاده کرد.
این علم چطور می تواند گسترش پیدا کند؟
- منطقی: یکی از بحث‌های خیلی مهم این است که الان به این سمت رفته می‌شود که از این فناوری‌ها در سایر حوزه‌ها استفاده شود. فناوری‌ها، فناوری‌های دومنظوره شود و از فناوری‌هایی که در مراکز تحقیق و توسعه دفاعی به‌کار برده می‌شود، در صنایع دیگر نیز استفاده کنند.
در همین راستا می‌توان گفت موشک عبارت است از فناوری‌هایی همچون فناوری‌های مواد فلزی، سیستم‌های الکترونیکی و سیستم های شیمیایی که می‌تواند سوخت موشک و نیروی رانش را ایجاد کند. همچنین فناوری‌های هدایت و کنترل، فناوری‌های سیستم‌های اتوماتیک و به‌طور کلی مجموعه‌ای از فناوری‌ها که می‌تواند در موشک و یا وسایل دیگر استفاده شود، در این راستا مورد توجه است.
روال کار در سایر کشورها چطور است؟
- منطقی: برای اینکه شما بخواهید به عنوان مثال به یک کلاس موشک زمین به زمین دست پیدا کنید باید چیزی حدود بین ۱۵ تا ۲۰ سال کار کنید. حال اگر بخواهید آن را توسعه دهید و به کلاس‌های دیگر برسید این سال ها تکرار می شود و ممکن است بین ۵۰ تا ۶۰ سال طول بکشد. این در حالی است که ما در زمان کوتاه تری به این موارد دست پیدا کردیم که البته چند دلیل در این راستا تاثیرگذار بوده است. یکی وجود جنگ تحمیلی بود که ما طی آن مورد تهدید قرار گرفتیم و باید به آن تهدید پاسخ می‌دادیم.
** دستیابی و ارتقاء یک کلاس موشکی جمعا حدود ۷۰ سال کار می‌خواهد/ ما در مدت کوتاه‌تری به آن دست یافتیم
تجربه نشان داده است که هر وقت ما تحت تهدید قرار بگیریم از تمام قابلیت‌های علمی، تحقیقاتی و همچنین یکپارچه سازی فناوری‌های مختلف استفاده کنیم تا پاسخگوی آن تهدید باشیم. بحث دومی هم که خیلی می‌تواند موثر باشد و البته کمتر مدنظر قرار گرفته، این است که همه کسانی که در این مجموعه کار می‌کنند از نظر اعتقادی، انسان‌های فوق العاده معتقدی هستند و معتقدند اگر چنین کاری را انجام می‌دهند در واقع وارد عرصه جهادی شده‌اند.
** به فناوری‌هایی دست پیدا کردیم که کشورهای دیگر ۲ برابر بیشتر از ما برای دستیابی به آن، زمان صرف کردند
در واقع افراد، مدیران و طراحی‌های ما سبقه جهادی بودن دارند که این موضوع به بالا رفتن سرعت کار کمک می‌کند. باید گفت ما با این ویژگی‌ها توانستیم به فناوری‌هایی دست پیدا کنیم که کشورهای دیگر در زمانی معادل یک و نیم تا دوبرابر به آن دست پیدا کردند.
به نظر شما اگر کار جهادی و تحقیقات اخیر نبود ما به عنوان کشوری که به فناوری موشک ماهواره‌بر دست پیدا کرده است، معرفی می‌شدیم؟
- منطقی: باید گفت که این فناوری‌ها حد ندارد. شما از یک نقطه شروع می‌کنید و می‌توانید آن را توسعه دهید. به عنوان مثال در جنگ تحمیلی استفاده از موشک‌هایی با برد ۵۰ کیلومتر را آغاز کردیم و بعد برد ۱۰۰ کیلومتر و بعد از آن هم بردهای بالاتر را تجربه کردیم. من معتقدم هر وقت تهدید وسیع‌تر می‌شود بر مبنای نیاز خودمان بایستی قابلیت فناوری را بالاتر ببریم که البته ما این کار را انجام داده‌ایم.
با توجه به اینکه مقام معظم رهبری برای ما حد مشخص کردند و فرمودند تا وقتی تهدیدی هست، همان تهدید شما است بنابراین جلوتر از آن حرکت نکنید، ما در مسیر طی شده به حدود مشخص رسیدیم.
می‌توانیم بگوییم که ما در این فناوری‌ها باز هم جای رشد داشتیم و با توجه به این موضوع از این فناوری‌ها در حوزه‌های دیگر استفاده کردیم. در این راستا یک بحث این بود که از این فناوری‌ها در حوزه‌های غیر هوافضا استفاده کنیم و یک بحث دیگر، استفاده از این فناوری‌ها در هوافضا بود.
هوا فضا یکی از ارکانی است که در زندگی و توسعه اقتصادی مردم نقش کلیدی و پررنگ دارد، چنانچه انواع ارتباطات، کنترل بحران‌ها و انواع سیستم‌های کنترلی هواپایه است. از دهه ۸۰ به این نتیجه رسیدیم که با توجه به اینکه به آن حدود لازم در این بخش رسیده‌ایم و باز هم قادر به توسعه آن هستیم، از این توانمندی در حوزه فضایی استفاده کنیم.
** ** موشک بالستیک نداشتیم، نمی‌توانستیم ماهوراه در مدار قرار دهیم
و در همین راستا من هم‌اکنون می توانم بگویم ما جزء کشورهای معدودی هستیم که با توجه به فناوری‌های پایه‌ای که داشتیم به سراغ محصول دیگری که فضاپیما است و می‌تواند ماهواره را در مدار بگذارد، رفتیم و بر این مبنا می‌توانیم پاسخگوی انواع مصرف کننده‌ها باشیم.
اگرما پایه فناوری موشکی به‌خصوص در حوزه بالستیک را نداشتیم، در حال حاضر می‌توانستیم به عنوان کشوری فضایی در جهان مطرح شویم؟
- منطقی: خیر، پایه موشک‌هایی که ماهواره را در مدار می‌گذارد همان پایه موشک‌های بالستیکی است بنابراین برای اینکه شما بتوانید وارد موضوع فضا و فضاپیما شوید، حتما باید پایه فناوری‌ها که عبارتنداز فناوری‌های پایه که در محصولات موشک‌های بالستیکی به کار گرفته می‌شود را داشته باشید.
** برای کشورهای دیگر هم می‌توانیم ماهواره در مدار قرار دهیم
در واقع پیش نیاز اینکه شما بتوانید فضاپیما داشته باشید، این است که تمام فناوری‌های بالستیک را داشته باشید. در همین مسیر ما ضمن اینکه از فناوری‌های بالستیک در جهت دفاع از کشورمان استفاده کردیم، گفتیم که از آن در جهت توسعه اقتصادی خود و حتی دیگران استفاده می‌کنیم چراکه ما با این فناوری‌ها می‌توانیم برای دیگران هم ماهواره‌هایی در مدار بگذاریم. می‌شود گفت که از این فناوری می‌توان در جهت توسعه اقتصادی و توسعه روابط بین‌الملل نیز به خوبی استفاده کنیم.
با توجه به اینکه ماهواره‌هایی که به فضا می‌روند خدماتی را به مصرف کننده‌ها می‌دهند بفرمایید، این مصرف کننده‌ها چه کسانی هستند و آیا امکان گسترش حوزه این مصرف کننده‌ها مثلا در سطح جهان اسلام هم وجود دارد؟
- منطقی: نکته مهم این است که از فضا در همه ارکان کشور استفاده می‌شود. مثلا برای وزارت کشاورزی این مهم است که سطح زیرکشت در محصولات مختلف چقدر است. حال شما به راحتی می‌توانید با استفاده از ماهواره‌ای که در فضا است روز به روز اطلاعات لازم در این زمینه را کسب کنید در حالی که اگر به صورت عادی این موضوع بخواهد اندازه‌گیری شود، باید گروهی راه بیفتند تا آمارهای مختلف را به دست بیاورند، با هم جمع و تفریق کنند و در نهایت با یک دقت شصت هفتاد درصدی بگویند وضع ما چگونه است.
** کاربرد ماهواره برای مقابله با آتش‌سوزی و کم‌آبی
همچنین یکی از موضوعات مهمی که ما درگیر آن هستیم آتش سوزی درجنگل‌ها است. در خصوص این موضوع ما می‌توانیم با کمک گرفتن از ماهوارهها، از لحظه‌ای که آتش سوزی اتفاق می‌افتد محل دقیق و نوع آن و اینکه با اعزام چه واحدهایی می‌توان حریق را سریع برطرف کرد، اطلاعات دقیقی کسب کنیم.
یکی دیگر از بحث‌ها، بحث کم آبی است. با کمک ماهواره سنجشی می‌توان منابع آب و مصرف آن را تحت کنترل درآورد در حالی که اگر این طور نباشد، یکدفعه می‌بینیم که ذخایر مخازن حیاتی ما کم شده و آسیب جدی وارد شده است. د ربخش محیط زیست هم گفته می‌شود که جنگل‌ها در حال کوچک شدن هستند و حیوانات نایاب، کم می‌شوند. با کمک ماهوارهها می‌توان این موضوع را نیز تحت کنترل درآورد و از تعداد و محل تجمع آنها مطلع شد.
کنترل خطوط نفت و گاز و اینکه نشتی دارند یا خیر یا اینکه آیا این خطوط در بهترین حالت خود کار می‌کنند یا خیر، با استفاده از ماهواره به راحتی قابل اندازه‌گیری است. معمولا برای کنترل ترددها، دوربین‌های متعددی در جاده‌های مختلف نصب می‌شود ولی می‌توان به‌جای دوربین از ماهوراه بهره برد. ما می‌توانیم با کمک ماهوارهها و ناوبری که در ماهواره‌های مختلف است کل جاده‌ها را تحت کنترل داشته باشیم و حتی اینطور باشد که بر مبنای عوارض مسیر طی شده، عوارض گرفته شود و عوارضی‌های متعدد دیگر وجود نداشته باشد.
با استفاده از ماهواره همچنین می‌توان تمام کشتی‌هایی که در دریا تردد می‌کنند را به صورت دقیق تحت کنترل داشته باشیم. به این صورت که اگر حالت اورژانسی پیش آمد، به آنها کمک کنیم، اگر ترددهای مشکوک نیز وجود داشت به موقع به آن پرداخته شود و لازم نیست گشت دریایی کشتی ها را پیدا کند. ماهواره در اورژانس‌ها نیز قابلیت دارد. خودروهای اورژانش از طریق ماهواره می‌توانند گزارش دهند که ما در کدام نقطه جغرافیایی دچار مشکل شدیم، تا نزدیک‌ترین واحد به آنها کمک دهد.
** کشف معادن غنی کشور با کمک ماهواره
هم چنین ما معادن متعددی داریم ولی از اینکه کجا هستند و در چه گستره‌ای قرار دارند خبر نداریم در حالی که با کمک ماهواره می‌توانیم به راحتی در این مورد اطلاعات لازم را کسب کنیم.
سیستم‌های مخابرات و تلفن‌های همراه بدون ماهواره امکان خدمات رسانی ندارند. اگر خاطرتان باشد زمانی کانال‌های تلویزیونی که اجاره کرده بودیم، تحریم و ارتباط ما را با جهان قطع کردند در حالی که اگر شما یک ماهواره مستقل داشته باشید، می‌توانید ارتباطات تلویزیونی متعددی داشته باشید. ضمن اینکه استفاده از خدمات ای تی ام (خودپرداز) با ماهواره امکان‌پذیر است.
علت اینکه ماهواره کاربردهای وسیعی دارد، ساده است چرا که شما چشمی را در جایی گذاشتید که با دقت فوق العاده بالا، همه جای زمین را می بینید. این چشم بینا هر نیازی را که با آن بخواهید هر جایی را ببینید و تحت کنترل درآورید، مرتفع می‌کند.
حال شما برای اینکه بتوانید این فناوری را برای خود و دیگران داشته باشید، لازم است دو توانمندی داشته باشید یکی اینکه باید خودتان ماهواره را بسازید و دوم اینکه بعد از ساختن آن، باید یا خودتان پرتاب‌کننده داشته باشید یا اینکه از پرتاب‌کننده‌های دیگران استفاده کنید.
"سفیر" و "سیمرغ" پایه‌های پرتاب ماهواره‌های ایرانی به فضا هستند
در مورد استفاده از پرتاب‌کننده دیگران باید گفت که این موضوع بستگی به روابط سیاسی شما با طرف مقابل‌تان دارد که البته حتی اگر روابط سیاسی خوبی هم داشته باشید، هر زمان نمی‌توانید ماهواره خود را پرتاب کنید. شما باید در صف بایستید تا نوبت‌تان شود. حال اگر شما یک پرتاب‌کننده بومی داشته باشید می‌توانید هر زمان که اراده کنید، پرتاب خود را نجام دهید و به بیان دیگرمی‌توان گفت که پرتاب برای شما قابل برنامه‌ریزی است.
هم اکنون بنا به خواست خداوند ما دو پایه پرتاب‌کننده داریم که یکی سفیر است و در آینده نزدیک هم پرتاب‌کننده سیمرغ را خواهیم داشت، ضمن اینکه ما چند ماهواره هم داریم. ما با کمک این ماهواره ها و پرتاب کننده ها می توانیم بسیاری از خدمات را هم به کشورمان ارائه دهیم وهم اینکه به کل کشورهای دوست منتقل کنیم.
** در سال‌های ۹۶-۹۷ می توانیم خدمات ماهواره‌ای به کشورهای دیگر ارائه دهیم
یکی از کارهایی که ما در آینده‌ای نزدیک (طی سال‌های ۹۶ و ۹۷) قادر خواهیم بود، انجام دهیم این است که خدمات ماهواره‌ای را به کشورهای مختلف عرضه کنیم و طبعا اولین کشورهایی که این خدمات را در اختیارشان می‌گذاریم کشورهای دوست و مسلمان هستند.
وقتی در جنگ شهرها که صدام به‌وجود آورد، طی آن شهرها با تعداد بالای موشک هدف قرار گرفتند، یک عامل بازدارنده جدی این بود که ما توانستیم به هر نحو ممکن تعداد بالایی موشک شلیک کنیم حال شما فکر می‌کنید آن استراتژی با توجه به افزایش دقت و کلاهک‌های مختلفی که روی موشک‌های فعلی ما قرار گرفته است، هم اکنون نیز جوابگو است و می‌تواند عامل بازدارنده جدی در نبردهای آینده باشد؟
- منطقی: در موضوع بازدارندگی این نکته وجود دارد که اگر دشمن احساس کند شما سلاحی قوی‌تر از او دارید، هرگز به سراغ شما نمی‌آید بنابراین بسیاری از سلاح‌هایی که ساخته می‌شود جنبه بازدارندگی دارد و از آنها استفاده نمی‌شود.
با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران یکی از صلح جوترین کشورهای جهان است مطمئن باشید اگر ما دچار تعرض نشویم، هرگز این موشک‌ها را علیه کسی به کار نخواهیم برد. بحث عمده این است که شما یک توانمندی داشته باشید و این توانمندی را به حدی برسانید که از تمام تهدیدهایی که اطراف شما است، سرتر باشد با این وجود ما ناچار هستیم تمام تهدیداتی که علیه ما وجود دارد را شناسایی کنیم و توانمندی خود را به بالاتر از آن سطح تهدیدات برسانیم و در این صورت است که ما از هرگونه حمله و تعرضی مصون می‌مانیم.
نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که ما هرگز نباید در یک نقطه متوقف شویم. ما باید قابلیت خودمان را بالاتر از تهدیدات و دشمنان‌مان ببریم و در این شرایط است که می‌توانیم بگوییم مملکت ما ایمن است و دیگران هم با خیال راحت می‌توانند بیایند و به کارهای توسعه اقتصادی بپردازند و اصلا موضوع توسعه اقتصادی که رهبرمعظم انقلاب هم مکررا بر آن تاکید کرده‌اند، در سایه امنیتی که این مجموعه برای ما ایجاد کرده، شکل خواهد گرفت.
شما فکر می‌کنید که ما در حال حاضر به آن سطح از فناوری فضایی رسیده‌ایم که بخواهیم آن را صادر کنیم؟
- منطقی: باید دانست برای اینکه فناوری فضایی صادر شود باید چند مرحله را بگذراند. همچون موشک‌هایی که از برد کم به برد بالا و از دقت کم به دقت بالا می‌رسند، در مورد ماهواره هم این تعبیر وجود دارد. اولین بحث این است که شما قادر باشید یک ماهواره بسازید و آن را در فضا قرار دهید و بتوانید با آن ارتباط برقرار کنید که ما این فاز را طی کرده‌ایم.
از آنجا که ما نمی‌خواستیم از ماهواره خدماتی بگیریم، اگر سی روز یا دو ماه در مدار بماند، برای ما کفایت می‌کند منتهی اگر شما بخواهید خدمات دهید دیگر دو ماه کفایت نمی‌کند و باید سه تا پنج سال ماهواره شما در آن مدار باشد، بنابراین باید قابلیت بسیار بالایی داشته باشد.
نکته بعدی این است که اگر قرار باشد ماهواره شما سه سال آنجا باشد به درد شما نمی‌خورد باید بتواند آن نیازهایی که شما دارید را دقیقا اندازه‌گیری و ارسال کند پس ما باید سنجنده‌های مختلف، متناسب با نیازی که هست را روی آن مجموعه بگذاریم. درمورد سنجنده‌ها هم باید گفت یک وقت دقتی که انداره می‌گیرید چهارصد متر است و یک وقت، یک متر است.
** ورود ایران به فاز طراحی ماهواره‌هایی با ماندگاری بالا در فضا
پس برای اینکه به سنجنده‌ها و دقت بالاتر برسیم، باز هم نیاز است که مراحل توسعه فناوری را طی کنیم. فازی که هم اکنون در آن هستیم این است که ماهواره‌هایی را بسازیم که زمان طولانی‌تری روی مدار بمانند و نکته مهم‌تر این است که بتوانیم برای آنها سنجنده‌هایی را طراحی و نصب کنیم که اندازه‌گیری را مورد توجه قرار دهد و بعد هم سیستم‌های مخابراتی مد نظر قرار بگیرند تا تمام اطلاعات را به زمین ارسال کند.
** تولید ماهواره، سنجنده و سامانه‌های ارتباطی بردبلند تا ۲۴ ماه آینده
ما هم اکنون در حال بالا بردن سطح فناوری در بخش‌های مختلف ماهواره و سنجنده‌ها و همینطور سیستم‌های ارتباطی بالاتر هستیم تا بتوانیم این خدمت رسانی را انجام دهیم و با توجه به زمینه‌سازی‌ها، امیدوار هستیم که بین ۱۸ تا ۲۴ ماه آینده این کار را انجام دهیم.
دسترسی به چنین فناوری چقدر می‌تواند برای ما سودآوری اقتصادی داشته باشد؟
- منطقی: برای اینکه شما سریع‌تر بتوانید پاسخگوی نیازهای کشور خودتان و دیگر کشورها باشید، با توجه به اینکه این بحث، یک بحث صلح‌جویانه و در جهت رفاه بشر است، تعاملات وسیع جهانی صورت مورد توجه است. در همین راستا ما به دنبال این هستیم که بعضی از فناوری‌ها را به کشورهای دیگر بدهیم و بعضی از فناوری‌ها را از آنها بگیریم و در واقع با تبادل فناوری‌ها سرعت خودمان و دیگران را بالا ببریم.
** دنبال تبادل فناوری فضایی با کشورهای دیگر هستیم
یکی از کاراهایی که از اواخر سال ۹۴ شروع کرده‌ایم و ان شاء‌الله در سال ۹۵ انجام خواهیم داد، این است که با کشورهای دوست، تعاملات دهندگی و گیرندگی فناوری داشته باشیم تا بتوانیم خدمات رسانی را بالاتر ببریم چرا که هر چقدر بتوانیم سطح خدمات رسانی را بالاتر ببریم، هم درآمدهای کشور از این بخش زیاد می‌شود و هم به‌صورت غیرمستقیم هم بر سایر حوزه‌ها تاثیرگذاری را به دنبال خواهیم داشت.
یک زمانی فناوری موشک‌های بالستیک به کمک صنعت فضایی ما آمد و پایه‌گذاری شد و هم‌اکنون دریک مرحله مطلوب هستیم. فکر می کنید در آینده با توجه به اجتماع عظیمی از فناوری‌ها که در صنعت فضایی متمرکز شده، می‌توان این فناوری‌ها را به موشک های بالستیک انتقال داد تا ما در این حوزه بیش از گذشته پیشرفت داشته باشیم؟
منطقی: باید گفت که این دو حوزه با هم متفاوت است. مثلاً در بالستیک اینکه با یک تصویر روبه رو باشیم خیلی مهم نیست همچنین اینکه تصویر را تحلیل کنیم هم اهمیتی ندارد ولی در مورد ماهواره موضوع تصویر، مهم است بنابراین این دو بحث کاملا متفاوت است.
آمریکا و خیلی از کشورهای غربی در بخش هدایت موشک‌ها و در حوزه ماهواره، این فناوری‌ها را دارند.
- منطقی: در این راستا دو بحث وجود دارد. یک بحث این است که این فناوری‌ها به صورت مستقیم می‌تواند کمک کند یا غیر مستقیم که البته به طور طبیعی می‌تواند به طور غیر مستقیم کمک کننده باشد. مجموعه‌ای که پرتاب می‌کنید می‌تواند یک سیستم و یا دو تا سه سیستم هدایت داشته باشد که اگر دو یا سه سیستم داشته باشد یکی از آنها می‌تواند سیستم‌های ماهواری باشد.
بسیاری از کشورها از سیستم‌های ترکیبی استفاده می‌کنند. طبیعی است که اگر ما به آن سطح از فناوری برسیم می‌توانیم برای اینکه موشک‌های خود را چند هدایته کنیم و دقتش را بالا ببریم، از چنین راه استفاده می‌کنیم منتهی ما دو حوزه مختلف داریم که یکی کاملا تجاری است و حوزه دیگر بخش های نظامی دارد.
آیا دستیابی به فناوری‌ها در حوزه موشکی چه فضایی و چه بالستیک، می‌تواند ما را به حدی برساند که فاصله فناوری ما با دیگر کشورها کم شود و آنها نیازمند این باشند که حتی از ما فناوری بگیرند. آیا می‌توان گفت که با وجود تنازع سیاسی اگر در عرصه علمی، خودمان را تقویت کنیم آنها ما را به رسمیت می‌شناسند و با ما تعامل برقرار می‌کنند؟
- منطقی: در بحث فناوری‌ها دو موضوع وجود دارد که من می‌خواهم اینها را از هم مجزا کنم. یک بحث، بحث فناوری‌های دفاعی در بخش موشک‌ها است که مسیر خاص خود را دارد و جلو می‌رود و همانطور که گفتم قسمت‌های دفاعی و نظامی بررسی می‌کنند تا ببینند چه تهدیداتی وجود دارد. در ادامه نیز سعی می‌کنند به نقاطی برسند که بالاسر تهدیدات باشند، تا در نهایت تعرض به جمهوری اسلامی ایران را بسیار ضعیف و در حد صفر کنند.
در یک حوزه دیگر این موضوع مورد توجه است که از این فناوری‌ها در بخش تجاری و توسعه اقتصادی استفاده کنند که این بحث فضا است. بحث فضایی بحثی کاملا تعاملی است و تمام دنیا در این زمینه با هم کار می‌کنند به طوری که به بهترین دستاورد ممکن دست پیدا کنند.
بنابراین در قسمت اول ما می‌توانیم از فناوری پایه استفاده کنیم منتهی در این راستا دو مسیر کاملا جدا را می‌رویم، یک مسیر تعامل با کل دنیا برای اینکه به این فناوری‌ها برسیم و درجهت توسعه اقتصادی حرکت کنیم و قسمت دیگر، مسیر خاص خود را دارد و در بخش‌های نظامی، طراحی‌ها و هدف‌گذاری‌ها را انجام می‌دهند و محققین ما نیز با توجه به توانمندی‌ها به آن می‌رسند و اجرایی می‌شود.
زمزمه هایی شنیده می شود مبنی بر اینکه برخی شخصیت‌ها از موضع موشکی کشور بیشتر در حوزه نظامی انتقاداتی را مطرح می‌کنند، فکر می‌کنید این انتقادات چه خاستگاهی می‌تواند داشته باشد و چرا در مورد صنعتی که آنقدر به درد ما می‌خورد و در آینده صدها برابر می‌تواند به کشور خدمات ارائه کند، اینگونه رفتار می‌شود؟
- منطقی: در این راستا باید دو مطلب را از هم جدا کنیم. منافع و امنیت ملی، ما را اجبار می‌کند که از خودمان به خوبی دفاع کنیم و یا اینکه توانمندی خود را به حدی برسانیم که کسی به ما تعرض نکند. فکر نکنم هیچ کدام از گروه‌های سیاسی در این قسمت اختلاف نظری داشته باشند به هر حال این گروه‌ها متعلق به جمهوری اسلامی ایران هستند و می‌خواهند جمهوری اسلامی ایران، نهایتِ امنیت را داشته باشد تا آنها بتوانند فعالیت‌های مختلف اقتصادی و حتی سیاسی خود را توسعه دهند.
** در حال تعمیم توانمندی موشکی خود به سایر بخش‌های نظامی هستیم
یک بحث دیگری مطرح می‌شود و آن این است که ما در حال تعمیم توانمندی خود هستیم که می‌گویند در این راستا دو استراتژی وجود دارد. یک استراتژی می‌گوید بدون اینکه اعلام کنید کار خود را جلو ببرید تا کمتر به شما فشار بیاورند. استراتژی دیگر هم می‌گوید وقتی توانمندی‌تان را اعلام می‌کنید، کمتر به شما فشار وارد می‌شود و این دو دیدگاه مختلف است. بنابراین دیدگاه‌ها را با آنچه اصل کار است باید جدا کنیم.
درباره اینکه کدام دیدگاه بهترین است می‌توانیم بگوییم که بالای سر ما شورای امنیت ملی، ستاد کل و مقام معظم رهبری هستند که می‌توانند تشخیص دهند. بنابر این آن دیدگاهی که باید بهترین دیدگاه باشد، نهایتا حاکم می‌شود و کار خود را جلو می‌برد.
کشورهایی که از این سطح از تکنولوژی برخوردارهستند، نسبت به کشورهایی که آن را ندارند و یا آن را دنبال می‌کنند چه توانمندی‌هایی دارند و اصلا چه کشورهایی در این راستا به عنوان سیاست گذار، تعیین کننده و گرداننده جهان مطرح می‌شوند و همچنین داشتن توانمندی فضایی چقدر می‌تواند ما را در تعیین مناسبات جهانی جلو ببرد؟
- منطقی: باید گفت کشورهایی که در درراستای فناوری ماهواره و استفاده از این فناوری کارمی کنند بسیار زیاد هستند. مثلا کشورهایی مثل ویتنام و قبرس در حال کار کردن بر این موضوع هستند ضمن اینکه کشورهای بزرگ هم بدون استثنا در این زمینه در حال فعالیت هستند.
من می‌خواهم بگویم بحث فناوری ماهواره در آینده نزدیک بدون استثنا در همه کشورها همه‌گیر می‌شود. البته موضوع پرتاب به علت پیچیدگی‌هایی که دارد و سرمایه‌گذاری‌هایی که باید در طولانی مدت در مورد آن انجام شود، ممکن است همه‌گیر نشود، ولی استفاده از ماهواره در آینده‌ای نزدیک، جزء الزامات هر کشوری محسوب خواهد شد.
نکته جالب‌تر این است که طبق تحقیقاتی که انجام شده این نتیجه به دست آمده است که کشورهایی که از نظر اقتصادی عقب افتاده‌تر هستند، اگر از فناوری ماهواره استفاده کنند، در رشد اقتصادی‌شان تاثیر بیشتری خواهند دید و در این راستا به‌خصوص کشورهای آفریقایی بر این موضوع تکیه می‌کنند. به عنوان مثال کشوری مثل نیجریه کشوری است که در بین کشورهای آفریقایی به طور شاخص در حال حرکت در این مسیر است.
من پیش بینی می‌کنم که در چهار تا پنج سال آینده همه‌گیری استفاده از ماهواره همانند استفاده از تلفن همراه شود و همانطور که احساس می‌شود وقتی تلفن همراه نیست، چیزی کم است مطمئناً در آینده‌ای نزدیک این احساس در مورد ماهواره وجود خواهد داشت و بدون استفاده از ماهواره این نگاه وجود خواهد داشت که در سرعت عمل در کارها، نقصی وجود دارد.
اگر موشک ماهواره برنداشته باشیم برای ارسال این ماهوارهها باید دوباره دست به دامن دیگران می‌شدیم؟
- منطقی: با توجه به اینکه ماهواره در حال همه گیر شدن است، خیلی‌ها خدمات پرتاب را انجام خواهند داد حال ممکن است سوال شود اگر اینگونه است ما به دنبال خدمات پرتاب برویم یا نه؟ باید دانست هر کدام از اینها به ما یک آزادی عمل می‌هد. مثلا داشتن ماهواره به ما کمک می‌کند که کاربری خاصی را روی آن انجام دهیم، حال داشتن ماهواره و اینکه پرتاب کننده هم داشته باشیم، آزادی عمل بیشتری به ما می‌دهد و ما می‌توانیم بگوییم که به صورت خاص‌تر و روی موضوع مشخص‌تر، بهتر و سریع‌تر عمل خواهیم کرد.
بنابراین داشتن هر کدام از این فناوری‌ها یک قابلیت است. قابلیت بالا در صورتی حاصل می‌شود که شما هم ماهواره و هم پرتاب کننده را داشته باشید. این سوال وجود دارد که چرا روسیه، آمریکا، اروپا، چین، ژاپن و هند پرتاب‌کننده دارند و کره هم به این سمت می‌رود؟ این کشورها در حال حاضریا قطب‌های اقتصادی هستند و یا اینکه در حال تبدیل شدن به یک قطب اقتصادی هستند و می‌بینند این هم یک ابزاری در جهت آزادی عمل در توسعه اقتصادی است بنابراین طبعا می‌آیند و روی تمام ابعاد کار ماهواره و پرتاب کننده تاکید و سعی می‌کنند آن را به‌صورت کامل داشته باشند ضمن اینکه تعاملات وسیع بین‌المللی هم دارند تا در موضوعی خاص، سریع‌تر و با هزینه کمتری کار خود را پیش ببرند.