گفت‌وگو هفته نامه «نماینده» با حسین دهدشتی نماینده آبادان و رئیس کمیته تحقیق و تفحص از منطقه آزاد اروند:
*مناطق آزاد چه کارکردی باید داشته باشند؟
مناطق آزاد طبق قانون وظایفی دارند که عبارت است از تولید و صادرات و حتی به نوعی می‌شود گفت صادرات مجدد. در واقع معافیت‌ها و تسهیلاتی در مناطق آزاد اعمال می‌شود و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که زمینه جذب سرمایه‌گذار در این مناطق ـ که عمدتاً محروم هستند ـ مهیا شود و برای تولید و صادرات اقدام کنند. یعنی مواد خام به قیمت ارزان و با معافیت به منطقه وارد شود، فرآیند و فراوری روی آن انجام شده و صادر شود تا به اشتغال‌زایی و اقتصاد ملی کشور کمک کند.
*این مناطق چه شرایط جغرافیایی باید داشته باشند؟
مناطق آزاد موفق دنیا، مناطق کوچک و کم جمعیت و در مناطق خاص هستند. ولی ما برعکس عمل کردیم، مناطق وسیعی را بدون برنامه و پرجمعیت درست کردیم، این‌طور می‌شود که مدیریت منطقه صرف کارهای حاشیه‌ای می‌شود.
*در ایران وضع به چه شکل است؟
در حال حاضر مناطق آزاد که در کشور احداث شده است وسعت بیش از یک استان را دارد. از لحاظ جمعیتی هم این مناطق بیش از یک میلیون نفر را در خود جای داده است. این حجم زیاد نیاز به تدبیر و برنامه‌ریزی دارد.
*چه نوع مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؟
متأسفانه اشکالاتی در قانون داریم و اشکالاتی نیز در مدیریت به چشم مي‌آيد. آقای «ترکان» به‌عنوان دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد هیچ تدبیر، برنامه و سیاستگذاری برای این قسمت ندارند. هیچ نقشه راهی وجود ندارد. وقتی صحبت‌های ایشان را بشنوید، متوجه می‌شوید فقط می‌گوید اینجا پارک می‌زنیم، آنجا کارخانه می‌زنیم!
*اما آقای ترکان قبلاً سابقه وزارت نیز داشته‌اند...
هر چند آقای ترکان در سابقه مدیریت خود مناصب کلان داشته است، اما چند اشکال وجود دارد. ما انتظار داشتیم با آمدن ایشان وضعیت مناطق آزاد سروسامان بگیرد. سابقه مناطق آزاد ۳۰ ساله است و این سابقه کمی نیست. انتظار داشتیم با ورود آقای ترکان، اتفاق‌هاي خوبی رخ بدهد که این‌طور نشد و همان رویه گذشته ادامه پیدا کرده است. علاوه بر آن، قصد توسعه این مناطق را نیز دارند و این فقط ضرر خواهد داشت.
*از منطقه آزاد شدن یک محل چه عایدی به آنجا می‌رسد؟
یکی از قوانین منطقه آزاد، معافیت‌های مالیاتی است. وقتی جایی منطقه آزاد اعلام شد، عملاً بخشی از مالیات‌هایی که قرار است به خزانه کشور وارد شود، حذف می‌شود و ۲۰ درصد آن به حساب منطقه آزاد می‌رود و در خود منطقه هزینه می‌شود.
*اینکه خیلی خوب است.
اگر این درآمدی که به آنجا می‌آید خوب مدیریت شود، اشکالی ندارد و شاید جبران کننده باشد، اما در حال حاضر هیچ استراتژی، برنامه و نظارتی وجود ندارد. در سال‌های مختلف دیوان محاسبات و مناطق آزاد با هم درگیر بودند، در این ۲ سال اخیر هم همینطور بود. البته گویا اخیراً توافقاتی انجام گرفته است.
*مگر نظارت بر این مناطق درست صورت نمی‌گیرد؟
با وجود اینکه مناطق آزاد راهی برای رسیدن به تجارت جهانی است، متأسفانه مشاهده می‌کنیم که تبدیل به راهی برای واردات ـ آن هم بدون هیچ نظارتی ـ شده است. ممکن است اشتغال‌های موقت به واسطه واردات در این مناطق ایجاد شده باشد، اما به قیمت از بین بردن تولید داخل صورت گرفته است.
*نتیجه عدم نظارت بر مناطق آزاد چیست؟
این عدم نظارت‌ها باعث می‌گردد که حیاط خلوتی در دولت‌ها ایجاد می‌شود و هر اتفاقی اعم از فساد و سلیقه‌گرایی ممکن است در این حیاط خلوت رخ دهد. نتیجه این خواهد شد که مناطق آزاد ما هیچ بازخورد و خروجی منطقی ندارند. تا به حال آقای ترکان هیچ‌گونه گزارشی به ما نداده‌اند.
*آمار میزان ورود و خروج کالا از این مناطق دارید؟
گمرگ هیچ آماری از واردات مناطق آزاد ندارد. جالب است که وقتی هم آمار می‌دهند این سؤال پیش می‌آید که اگر آنجا منطقه آزاد نبود، این مقدار صادرات را نداشتیم؟ امروز همان مناطقی که صادرات داشته را منطقه آزاد کردند و اعلام می‌کنند که این کار ماست. اگر راست می‌گویید مقدار صادرات قبل و بعد از منطقه آزاد شدن مناطق را اعلام کنید.
*افزایش صادرات ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشد.
بله، بعضی وقت‌ها آماری می‌دهند که منطقه آزاد شلمچه از وقتی که منطقه آزاد شده، صادراتش دو برابر شده است، اما نمی‌گویند که به‌واسطه شیطنت‌های داعش و تعطیلی برخی پایانه‌ها، صادرات به اینجا منتقل شده است. این به معنای آن است که آنها هنری نکرده‌اند.
*پس باید چه کاری انجام شود؟
مناطق آزاد باید به‌گونه‌ای عمل می‌کردند که بخش تولیدی در این مناطق مستقر شوند و توسعه پیدا کنند تا به صادرات کشور کمک کنند. باید مشخص شود که این مناطق در اقتصاد ملی کشور چه جایگاهی دارد. الان چیست و بعداً چه خواهد شد؟ باید دید منطقه آزاد در خودش چه تمهیداتی فراهم کرده است، چقدر کارخانه جدید تأسیس کرده، چقدر از تولید حمایت کرده است؟ اینکه از مرکز کشور چیزی صادر می‌شود، برای منطقه آزاد هنر نیست.