به گزارش هفته نامه «نماینده» با رو به وخامت گذاشتن رابطه ایران و عربستان سعودی بعد از اعدام شیخ نمر، بسیاری از تحلیلگران و مقامات کشورهای غربی و به خصوص آمریکا راجع به آینده منطقه و بالا گرفتن آتش اختلاف‌ها در بین کشورهای خاورمیانه اعلام نگرانی کرده‌اند. برخی عربستان را در این خصوص محق می‌دانند و عده بسیار زیاد دیگری هم هستند که معتقدند عربستان از تمام توان و متحدان خود در منطقه استفاده می‌کند که ایران را پس از توافق هسته‌ای‌اش با غرب در انزوای منطقه‌ای قرار دهد و درعین‌حال تلاش دارد با توسل به تلاش‌های دیپلماتیک و بحرانی کردن اوضاع از زیر بار اتهام نقش حقوق اقلیت‌های دینی فرار کند. رادیوی اینترنتی (NPR) گفت‌وگویی را با «ولی نصر»، کارشناس مسائل منطقه خاورمیانه و همچنین رئیس دانشکده مطالعات بین‌الملل دانشگاه «جان هاپکینز» انجام داده است که جالب توجه به نظر می‌رسد.
- عربستان سعودی روحانی شیعه را اعدام کرد. بعدازآن مردم خشمگین در ایران به سفارت عربستان ریخته و ساختمان آن را آتش زدند. عربستان اعلام کرده است که با ایران قطع رابطه می‌کند. از سوی دیگر کشورهای عرب منطقه را نیز تشویق کرده است که با این کشور قطع رابطه کنند. معنای تلویحی این اقدامات چیست و در لایه‌های زیرین این تصمیم چه می‌گذرد؟
«لایه زیرین تنش بین عربستان سعودی و ایران آن است که این دو کشور مشغول یک رقابت شدید برای تأثیرگذاری در خاورمیانه شده‌اند که این موضوع با سه مسئله تشدید شده است. اول با عقب‌نشینی ملموس آمریکا از منطقه، دوم با این حقیقت که بهار عربی فروپاشی تعدادی از کشورها از قبیل عراق، سوریه و یمن را به دنبال خود آورده که سبب ایجاد فرصتی برای این دو کشور (عربستان و ایران) برای تلاش جهت به راه انداختن جنگ نیابتی برای تسلط یافتن ایجاد کرده است. سوم توافق هسته‌ای بین آمریکا و ایران این‌طور نمایان کرده که ایران آینده بسیار متفاوتی در منطقه خواهد داشت و در امور منطقه بیشتر دخیل خواهد بود.
به نظر من سعودی‌ها در حال واکنش نشان دادن به همه اینها هستند و تصمیم گرفته‌اند که علامت و نشانه خاص خود را برای آمریکا و ایران ترسیم کنند و همچنین به جماعت سنی منطقه بگویند که آنها برای مهار و کنترل تأثیر ایران در منطقه، درصدد ایجاد دیوار هستند.»
- پس درواقع این تمام چیزی است که عربستان سعودی می‌خواهد با فشار بر ایران به دست بیاورد؟
به‌طورکلی ایران در حال سودجستن بوده است. به‌طور خاص آنها به فرآیند صلح سوریه در وین دعوت شدند. آنها با آمریکا صحبت نمی‌کنند. ایران در مخاصمه و درگیری فرقه‌گرایانه در منطقه نفع نمی‌برد چون در جهان اسلام نماینده فرقه اقلیت است. ایران از موضوعاتی چون مخالفت با اسرائیل یا مخالفت با آمریکا سود می‌برد.
- شما به گفت‌وگوهای صلح سوریه اشاره کردید، چگونه ممکن است این اقدام به تلاش‌های بین‌المللی برای پایان دادن به درگیری‌ها در سوریه ضربه بزند؟ به این دلیل که در هر صورت پس از ماه‌ها ما شاهد بودیم که این اواخر سرانجام ایران و عربستان سعودی برای مذاکره پشت یک میز نشستند. آیا این مسئله در این خصوص تأثیر منفی خواهد داشت؟
از نظر من، تصمیم سعودی برای اعدام این روحانی شیعه (النمر) چالشی مستقیم برای سیاست آمریکا در منطقه بود. درواقع این کار رویکرد آمریکا را هدف قرار داد رویکردی که بر این اساس بود که ما باید دیگر موضوعات را کنار گذاشته و روی شکست داعش و پایان جنگ در سوریه تمرکز کنیم. این رویکرد نیاز به آن داشت که ایران و عربستان سعودی با اتفاق نظر، تلاش کنند به راه‌حل در سوریه دست یابند. سعودی‌ها می‌باید از دولت شیعه در عراق در جنگ با سنی‌ها در رمادی و الانبار حمایت کنند اما با این اعدام و تشدید تنش‌های فرقه‌گرایانه، سعودی‌ها درواقع سیاست آمریکا در منطقه را تکه تکه کردند.
- نظر شما راجع به دیگر چالش‌های منطقه چیست؟ در هر صورت ما شاهد جنگ نیابتی در منطقه در سوریه و همچنین یمن هستیم. آخر و عاقبت این بحران‌ها چه خواهد بود؟
ما در منطقه شاهد یک رقابت بزرگ برای قدرت هستیم و این موضوع تفاوت زیادی با جنگ آلمان‌ها، فرانسوی‌ها و بریتانیایی‌ها برای تأثیرگذاری و تسلط بر قاره اروپا ندارد. نتیجه نهایی آن است که هر یک از این کشورها می‌خواهد به راه‌حلی برسد که آنها دست برتر را داشته باشد یا حداقل از منافع حداقلی آنها حفاظت شود. درنتیجه سعودی‌ها در تلاش برای رسیدن به وضعیتی هستند که در آن سنی‌ها بر منطقه مسلط شده و ایرانی‌ها هم اگر به دنبال تسلط شیعه بر منطقه نباشند، خواهان داشتن صدایی رساتر در جهان شیعه هستند. درنتیجه ما برای مدتی ادامه این جنگ نیابتی را خواهیم داشت.