به گزارش «نماینده»، رئیس دولتی که روزی با حرارت بالایی از قدرت دیپلماسی در دولتش حرف می زد و معتقد بود که دولتش با قدرت دیپلماسی، روابط ایران با کشورها و سازمان های بین‌المللی را بهبود می‌بخشد؛ این روزها حتی امتیاز برگزاری اجلاس‌های بین المللی را نیز از دست داده است.
«مشهد ۲۰۱۷»، این عنوان سالی است که مشهد مقدس از سوی آیسسکو (سازمان اسلامی، آموزشی، علمی و فرهنگی) به عنوان یکی از پایتخت های فرهنگ اسلامی انتخاب شده و باید میزبان یک گردهمایی فرهنگی بزرگ باشد؛ موضوعی که قرار بود با حضور وزرای فرهنگ کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی به جدی‌ترین رویداد فرهنگی این شهر مهم تبدیل شود.
اما همه چیز با یک خبر کوتاه تمام شد : «آیسسکو میزبانی اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی را از ایران پس گرفت و به این میزبانی را به شهر سنار سودان سپرد»؛ این یعنی مهم ترین بخش برنامه های تدارک دیده شده برای مشهد ۲۰۱۷ برگزار نخواهد شد.
وزرات ارشاد اما تنها ترجیح داد در برابر این اقدام آیسسکو که رد پای عربستان در آن به خوبی نمایان بود، سکوت کند و برنامه های مشهد ۲۰۱۷ را با قلم گرفتن برگزاری اجلاس وزاری فرهنگ از لیست برنامه ها، ادامه دهد.
رئیس جمهور نیز در سفر اخیر خود به مشهد مقدس از فرصت مهمی که «پایتختی فرهنگی مشهد» در اختیار ایران قرار می دهد، سخن گفت؛ فرصتی که با حذف برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی از آن، چندان قابل توجه نیست.
اما ماجرای انتخاب مشهد مقدس به عنوان یکی از پایتخت های فرهنگی جهان اسلام تا پس گرفتن میزبانی اجلاس وزرا از این شهر، ابعاد بیشتری دارد؛ ابعادی که با بررسی بیشتر آن می توان به نکات قابل تاملی رسید.
رویدادی که قرار بود مشهد را متحول کند
معرفی پایتخت های فرهنگ اسلامی یکی از برنامه های آیسسکو است و این سازمان اسلامی در اجلاس سال ۲۰۱۰ خود برای پایتختی کشورهای اسلامی از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۴ تصمیم گیری کرد؛ بر اساس تصمیم آیسسکو مقرر شد در سال٢٠١٧، مشهد عنوان‌دار پایتخت فرهنگ اسلامی در میان کشورهای آسیایی غیر‌عرب‌زبان، سنار(سودان) و عمان (اردن) به‌طور مشترک پایتخت فرهنگی کشورهای عرب و در میان کشورهای آفریقایی نیز کاپالا (اوگاندا) باشند.
با اعلام خبر مصوبه آیسسکو درباره پایتختی مشهد مقدس در سال ۲۰۱۷، برخی مسئولان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (وابسته به وزارت ارشاد) به این فکر افتادند که در اجلاس بعدی آیسسکو پیشنهاد دهند که مشهد به عنوان یک کلان شهر مذهبی مهم، میزبان اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی شود.
این پیشنهاد در نهایت در اجلاس آیسسکو در الجزایر که در اواخر سال ۱۳۹۰ برگزار شد، رای آورد و ضمن آنکه خبرش در سایت رسمی دفتر آیسسکو در ایران درج شد، دهشیری معاون پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز آن را تائید و تاکید کرد که مشهد در سال ۲۰۱۷ ضمن پایتختی فرهنگ اسلامی میزبان اجلاس وزاری فرهنگ کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی هم خواهد بود.
با آغاز دولت یازدهم و ۴ سال مانده به برگزاری بزرگترین رویداد فرهنگی کشور در مشهد مقدس، مسئولان دولتی و استانی به فکر آماده سازی بخش های مختلف این شهر، برای میزبانی از رویداد مشهد ۲۰۱۷ و وزاری فرهنگ کشورهای اسلامی بودند.
این تلاش برای آماده سازی مشهد برای اجلاس وزرای فرهنگ کشور های اسلامی در سال ۲۰۱۷ به خوبی در ادبیات و گفتارهای مسئولین استان خراسان رضوی مشهود بود؛ درخواست برای بودجه های لازم در جهت بهبود وضعیت ظاهری مشهد و برگزاری برنامه های مرتبط، حکایت از تلاش برای آماده سازی این شهر برای سال ۲۰۱۷ داشت.
سید صولت مرتضوی شهردار مشهد تیرماه سال جاری با تاکید بر برنامه ریزی‌های صورت گرفته برای «مشهد ۲۰۱۷»، تصریح کرد: «کمتر از دو سال دیگر ۵۲ وزیر ارشاد کشورهای اسلامی به مشهد می‌آیند و اگر برنامه‌های ما با کیفیت باشد آنها هم استقبال می‌کنند و باید گفتمان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را معرفی کنیم.»
این برنامه ریزی‌ها حتی به وزارتخانه های دیگر نیز تسری پیدا کرد؛ آخوندی وزیر راه و شهرداری با اشاره به پایتختی فرهنگی مشهد در سال ۲۰۱۷ از برنامه‌های این وزارتخانه برای بهبود وضعیت راه‌های ارتباطی مشهد گفت و نصرالله جهانگرد معاون وزیر ارتباطات نیز از برنامه وزارتخانه متبوعش برای ایجاد پایگاه اطلاع رسانی مشهد ۲۰۱۷ خبر داد.
همه این برنامه ریزی‌ها نیازمند تصویب بودجه های مستقیم و غیر مستقیم بود و مسئولان شهری و استانی تاکید داشتند که بودجه های مورد نیاز برای «مشهد ۲۰۱۷» هرچه سریع تر باشد در اختیار استان خراسان رضوی قرار گیرد؛ اما مسئولان شهری مشهد و استان خراسان رضوی از اتفاقی که چند هفته قبل در اجلاس آخر آیسسکو افتاده بود بی خبر بودند.
مشهد ۲۰۱۷؛ وقتی ضعف دیپلماسی به فرهنگ می رسد!
خبر برای مسئولانی که از دو سال پیش در حال برنامه ریزی برای مشهد ۲۰۱۷ و میزبانی اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی بودند، تعجب برانگیز بود؛ «اجلاس آیسسکو در سال ۲۰۱۷ در سنار سودان برگزار می شود نه مشهد!»
ظاهرا علی جنتی وزیر ارشاد اولین بار این خبر را ۳۰ آبان در جلسه شورای عالی سیاست گذاری پایتخت فرهنگ اسلامی به مسئولان برگزاری و مدیران استانی خراسان رضوی داده بود ولی در آن زمان این خبر وزیر ارشاد به صورت جدی رسانه‌ای نشد.
اواسط آذرماه اما حواشی این اقدام آیسسکو بیشتر رسانه‌ای شد؛ این خبر حتی برای تعدادی از نمایندگان مشهد در مجلس شورای اسلامی نیز تازگی داشت و آنها تقریبا یک ماه پس از لغو این میزبانی از آن با خبر شدند.
نمایندگان مشهد با انتقاد از ضعف دیپلماسی فرهنگی دولت و از دست دادن میزبانی اجلاس وزرای ارشاد کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۷ در تذکری کتبی به رئیس جمهور، خواستار پیگیری این مساله از سوی روحانی شدند.
نکته قابل تامل این است که مسئولان اجرایی استان خراسان رضوی تا یک ماه قبل در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی بودند و تا روز برگزاری جلسه با وزیر ارشاد از لغو برگزاری آن در مشهد بی خبر بودند.
علیرضا رشیدیان استاندار خراسان رضوی در گفت و گو با فارس تصریح می کند که «در جلسه [شورای عالی سیاست گذاری پایتخت فرهنگی] با وزیر ارشاد متوجه عدم برگزاری این اجلاس در مشهد شدیم»
رشیدیان می گوید که «حداقل تصور ما تا قبل از آن جلسه با وزیر ارشاد این بود که اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی در مشهد برگزار می شود و ما حتی پیش بینی مکان و موارد دیگر را نیز کرده بودیم.»
استاندار خراسان رضوی با بیان اینکه برای شخص من روشن نشد که آیا تصمیم آیسسکو قطعی بوده یا جای اعتراض دارد یا خیر، تصریح کرد: «در برنامه های اولیه ما نشست های مختلفی پیش بینی شده بود و در کنار آن برگزاری اجلاس وزرا نیز در پیش بینی های ما بود که وزیر اعلام کردند در شهر سنار سودان برگزار خواهد شد»
نکته قابل توجه این است که لغو برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ در اجلاسیه مسقط آیسسکو در حضور وزیر فرهنگ و ارشاد کشورمان انجام شده است و جنتی به جای اعلام اعتراض جدی به این اقدام آیسسکو، ترجیح داد تا جایی که امکان دارد از رسانه ای شدن موضوع جلوگیری کند.
تکذیب عجیب آقای وزیر/ «برگزاری اجلاس شایعه بود!»
موضع وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در برابر خبر لغو شدن برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی در مشهد برای افکار عمومی عجیب بود: «برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ در مشهد ۲۰۱۷ شایعه‌ای است که از بیخ و بن غلط است.»
جنتی می گوید: «اینکه هر جا پایتخت فرهنگی باشد و اجلاس وزرای ارشاد هم برگزار شود یک شایعه غلط است و حرف درستی نیست.»
این اظهارات جنتی اما سوالات زیادی را ایجاد کرد؛ مهم‌ترین سوال افکار عمومی این بود که چگونه ممکن است مسئولان دولتی پس از ۲ سال برنامه‌ریزی و شرکت در جلسات متعدد شورای عالی سیاست گذاری پایتخت فرهنگ اسلامی مشهد ۲۰۱۷، تازه متوجه شده باشند که برگزاری این اجلاس در مشهد از اساس کذب! است.
این اظهارات وزیر ارشاد در حالی صورت می گیرد که در اولین پاراگراف آیین‌نامه شورای عالی سیاست گذاری ملی و شورای برنامه‌ریزی هماهنگی استانی پایتخت فرهنگ اسلامی مشهد ۲۰۱۷، بر مقرر شدن برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای عضو «آیسسکو» در مشهد در سال ۲۰۱۷ مورد تاکید قرار گرفته است و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز رئیس این شورا محسوب می شود!
اظهارات وزیر ارشاد در حالی است که به گفته رضوی کیا مسئول روابط عمومی شهرداری مشهد، جنتی در اجلاس گذشته آیسسکو در مسقط به طور رسمی از وزرای فرهنگ کشورهای عضو برای شرکت در اجلاس سال ۲۰۱۷ دعوت کرده است.
باز هم عربستان و ضعف دیپلماسی دولت
درست سال گذشته در همین ایام زمزمه هایی درباره احتمال دخالت عربستان در تغییر محل برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی به گوش می رسید و حتی برخی مسئولان مشهد در این‌باره ابراز نگرانی کرده بودند.
این دغدغه زمانی جدی تر می شد که دبیرکل آیسسکو نیز یک تبعه عربستان به نام عبدالعزیز بن عثمان التویجری است که شدیدا تحت تاثیر سیاست های دولت عربستان عمل می کند.
در نهایت این نگرانی ها به واقعیت تبدیل شد و در اجلاس آخر آیسسکو میزبانی اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی از ایران گرفته شد و به سنار (شهری کوچک در سودان) سپرده شد؛ اقدامی که تقریبا برگزاری برنامه های «مشهد ۲۰۱۷» را برای گسترش فرهنگ غنی ایرانی _ اسلامی بی فایده و با نگاهی خوشبینانه کم فایده کرد.
در این میان برخی معتقدند ضعف دیپلماسی دولت یازدهم با لغو برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ اسلامی در مشهد به عرصه فرهنگ نیز رسیده است و دولت حتی نمی تواند از حق خود در برگزاری اجلاس های بین المللی دفاع کند.
این روزها کسانی که هنوز وعده های رئیس جمهور و دولتمردان درباره بهبود رابطه با کشورهای منطقه به ویژه عربستان را به یاد دارند، از خود سوال می کنند که آیا «سلب امتیاز برگزاری اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی از ایران» نیز مانند جزئی از روند بهبود روابط با کشورهای منطقه است؟