به گزارش «نماینده»، «اربعین» یعنی چهل روز بعد از وفات یا شهادت کسی، این مسأله اولین بار در مورد امام حسین(ع) مطرح شد و چهل روز بعد از شهادت ایشان، زیارتنامه خاصی در این روز بیان می‌شود که این زیارت را امام صادق(ع) انشاء کرده‌اند، زیارتنامه اربعین با «السَّلامُ عَلَى وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلامُ عَلَى خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِهِ السَّلامُ عَلَى صَفِیِّ اللَّهِ وَ ابْنِ صَفِیِّهِ السَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ» آغاز و با «اشْهَدُ أَنِّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِإِیَابِکُمْ مُوقِنٌ بِشَرَائِعِ دِینِی وَ خَوَاتِیمِ عَمَلِی وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لا مَعَ عَدُوِّکُمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِکُمْ وَ أَجْسَادِکُمْ وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ ظَاهِرِکُمْ وَ بَاطِنِکُمْ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ» خاتمه می‌یابد.
درباره چرایی توصیه زیارت اربعین در سیره اهل بیت با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق کفیل رئیس مرکز تخصصی نماز گفت‌وگو کردیم که مشروح آن در ادامه می‌آید:
*زیارتنامه اربعین از سوی کدام امام معصوم(ع) بیان شده است؟ و چه محتوایی دارد؟
- زیارتنامه اربعین از امام صادق(ع) در کتاب «تهذیب» شیخ طوسی ـ یکی از کتب اربعه شیعه ـ نقل شده که بسیار مطلوب است به سفارش امام صادق(ع) در قبل از ظهر روز اربعین جامع عمل بپوشانیم، صادق آل محمد در زیارت اربعین در وصف امام حسین(ع) صحبت می‌کنند، در واقع زیارتنامه اربعین ترسیم عاشورا و کربلا و حسین‌شناسی است، گام نخست زیارتنامه اربعین امام‌شناسی است، ۶۰ صفت از امام حسین(ع) در این زیارتنامه آمده است، در زیارتنامه اربعین انسان محورهای متنوع و متعدد زندگی امام حسین(ع) را می‌فهمد، یعنی انصافاً امام صادق(ع) خیلی زیبا ثارالله(ع) را معرفی می‌کنند.
اصل مهم زیارت اربعین این است که امام حسین(ع) را مواریث انبیا معرفی می‌کند؛ یعنی عصاره نبوت همه انبیا، امام حسین(ع) است
اصل مهم زیارت اربعین این است که امام حسین(ع) را مواریث انبیا معرفی می‌کند: «وَ أَعْطَیْتَهُ مَوَارِیثَ الْأَنْبِیَاءِ»؛ هر آنچه به همه انبیا داده شده است به اباعبدالله الحسین(ع) داده شد، یعنی عصاره نبوت همه انبیا، امام حسین(ع) است، ولی خدا، حبیب خدا، خلیل خدا، یعنی همه اوصافی که برای انبیاء ذکر شده است، همه در زیارت اربعین نسبت به اباعبدالله الحسین(ع) آمده است، به طوری که در وصف پیامبر(ص) حبیب الله، در وصف حضرت ابراهیم(ع) خلیل‌الله یا در وصف حضرت آدم(ع) صفی الله می‌گوییم.
محور دوم در زیارت اربعین این است که امام حسین(ع) اتمام حجت کردند؛ یعنی واقعاً برای هیچ کس بهانه نگذاشتند و به تمام برای احیا و اقامه دین گام برداشتند، شما نگاه کنید در زیارت اربعین هدف حادثه عاشورا بیان شده است، اینکه برای چه کربلا رخ داد، برای چه امام به کربلا آمدند، برای اینکه «بِکَرامَتِکَ اَکْرَمْتَهُ بِالشَّهادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعادَةِ وَاَجْتَبَیْتَهُ بِطیبِ الْوِلادَةِ»؛ که خدایا حسین در کربلا خونش را هدیه کرد، تا برهاند بندگانت را از (گرداب) جهالت و نادانى و سرگردانى «لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَکَ مِنَ الْجَهالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ».
بخواهم توضیح دهم مثل اینکه وقتی کسی دارد غرق می‌شود، پدری در لب آب ایستاده است، فرزندش دارد غرق می‌شود، در این لحظه به آب می‌زند، در آن زمان جامعه در حال غرق شدن بود، اگر امام(ع) خود را به آب نمی‌زند، اسلامی باقی نمی‌ماند، عبودیتی نمی‌ماند، راه توحید بقا نداشت، در این شرایط وقتی پدر خود را به آب می‌زند، می‌گویند: کجا می‌روی ممکن است از دنیا بروی؟ پدر می‌گوید: مهم نیست فرزندم دارد غرق می‌شود، این در حالی است که امام حسین عاشق ما شده بود، به امام حسین(ع) گفتند: شهید می‌شوی، گفتند: مهم نیست، جامعه را نجات دهم.
در واقع کربلا؛ یعنی حسین عاشق ما شده بود تا زندگی‌مان عوض شود، امام حسین(ع) در کربلا خواست طبیعت‌گرایی ما خداگرایی شود، تا خودگرایی ما الله‌محوری شود، این طبیعت خود تبدیل به خدا شود.
دلیل مقابله با امام حسین(ع)، سر بریدن و سر در تنور گذاشتن همه اینها به یک جهت بود که می‌خواهم زندگی کنم
در زیارت اربعین می‌بینیم مهم‌ترین دلیل جدایی از امام، «جهل» است، «من مات ولم یعرف إمام زمانه، مات میتة جاهلیة» جهل سبب می‌شود که انسان به سمت امام نرود، در روایت می‌خوانیم امام آمدند که جامعه از جهل نجات پیدا کند، یعنی به سمت امام گرایش پیدا کنند، رفتن به خانه امامت، از عاشورا باب شد، حق‌گرایی و تشخیص حق از باطل تا قبل از عاشورا وجود نداشت، جامعه گاهی حق و باطل را اشتباه می‌گرفت، اما از روز عاشورا حق از باطل مشخص شد، جریان حق واضح شد، سفیدی تمام به جنگ سیاهی تمام آمد.
*اشاره کردید که «جهل» باعث جدایی از امام می‌شود، در حالی که بیشتر کسانی که رودروی امام حسین(ع) قرار گرفته بودند، حضرت(ع) را می‌شناختند؟
-در زیارت اربعین از چند محور به این موضوع می‌پردازد، یک محور، محور دنیاطلبی است، گاهی انسان امام را می‌شناسد، می‌داند در مقابل کیست، اما می‌خواهد در دنیا زندگی می‌کند، دلیل مقابله با امام حسین(ع)، سر بریدن و سر در تنور گذاشتن همه اینها به یک جهت بود که می‌خواهم زندگی کنم، دنیاطلبی سبب می‌شود انسان، امامش را به قتل برساند، دنیا طلبی سبب می‌شود که دور امامش را خط بکشد. در حالی که وقتی امام و هدف را شناختید و به هدف دشمن پی بردید، آنگاه از از کربلا برای زمینه‌سازی ظهور الگو می‌گیرید.
در نتیجه در زیارت اربعین علت چرایی دشمنان برای شهادت امام(ع) دنیاطلبی، دنیاخواهی، عشق به دنیا، به پست قانع شدن و آخرت را به دنیا فروختن، تبعیت از هوای نفس، عدم شناخت آخرت و معاد و معامله بین دنیا و آخرت مطرح شده است.
*در زیارت اربعین موضوعات مهدوی هم بیان شده است؟
-جالب است در زیارت اربعین سه گام برای منتظران ذکر شده است:
۱. تسلیم قلبی
یک منتظر باید تسلیم قلبی امر مولا باشد، دوم تابع باشد و سوم آماده یاری و نصرت باشد، اگر اینگونه شد، خدا اذن ظهور برای مهدی(عج) را خواهد داد
۲. تابع شدن در کارها
۳. یار شدن
بعد می‌گوید وقتی این اتفاق رخ داد، آن زمان اذن ظهور داده می‌شود. شناخت عاشورا و اربعین موجب زمینه‌سازی برای ظهور است، پس به هر میزان پیاده‌روی اربعین در کربلا بیشتر و پررنگ‌‌تر باشد، بسترسازی برای ظهور بیشتر و پررونق‌تر خواهد بود، عاشورا یعنی دور دنیا خط کشیدن برای بسترسازی ظهور، اصلاً دعای پیاده‌روان به سوی کربلا تعجیل در فرج است، آن‌هایی که از نجف تا کربلا گام برمی‌دارند، هم مسیر با زینب کبری(س)، امام سجاد(ع) و ... می‌شوند، حضور اربعین زائران حسینی اعلام آمادگی است.
بنابراین یک منتظر باید تسلیم قلبی امر مولا باشد «قَلْبى لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ»، دوم تابع باشد «اَمْرى لاِمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ» و سوم آماده یاری و نصرت «نُصْرَتى لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتّى یَاْذَنَ اللّهُ لَکُمْ» باشد، اگر اینگونه شد، خدا اذن ظهور برای مهدی(عج) را خواهد داد، پس آرزویی که در اربعین مطرح می‌شود، حضور در زمان ظهور امام زمان(عج) است.
* چرا امام حسن عسکری(ع) پیاده‌روی اربعین را از ویژگی مؤمن بر شمرده است؟
-ظاهراً این پنج علامتی که امام به آن اشاره داشته است، پنج علامتی که از اختصاصات شیعه به شمار می‌رود، به نوعی شگردی بود که امام حسن عسکری(ع) برای شیعه‌شناسی با توجه به بحث تقیه در شرایط خفقان آن روز به کار بردند، به طوری که انسان وقتی دقت می‌کند، می‌بیند که راهکار تشخیص شیعیان از اهل سنت بوده است.
* چگونه می‌توان از پیاده‌روی اربعین به عنوان یک بسته فرهنگی مهدوی بهره برد؟
- همان اتحاد، یکدلی و یک افق داشتن زوار که همگی به سوی مزار مضجع نورانی امام حسین(ع) حرکت می‌کنند، اینکه همه به سمت مرقد نورانی جد بزرگوار امام زمان(عج) رهسپار هستند و با هم یک مسیر را طی می‌کنند و به سوی یک هدف و دغدغه گام بر می‌دارند، نکاتی است که امام زمان(عج) دنبال آن می‌گردد، انسان وقتی در کنار زوار عراقی قدم می‌زند اوج محبت و صمیمت را متوجه می‌شود، این پیاده‌روی نماد یکدلی و یکرنگی است.