به گزارش «نماینده»، سال ۲۰۰۲ میلادی، فقط یک سال پس از تشکیل حزب عدالت و توسعه، شاگردان نجم‌الدین اربکان به حزب حاکم ترکیه تبدیل شدند. تلاش‌های پیگیرانه در کنار کمک غول‌های غربیِ اقتصاد آزاد، تغییری را طی چهار پنج سال رقم زد که هیچ کس انتظارش را نداشت. ترکیه نه تنها بدهی‌اش را صاف کرد بلکه به اقتصاد شانزدهم دنیا تبدیل شد. این دستاورد بزرگ، ذهن رهبران ترکیه را به دام خیالات انداخت. آنها می‌خواستند خیلی زود، اثر قدرت اقتصادی خود را در سیاست منطقه ببینند. از این رو وقتی فکر کردند خرشان از پل گذشته است، تندزبانی علیه تهاجم به غزه را جایگزین برگزاری مانورهای مشترک با اسرائیل کردند تا دل مردم منطقه را بدست آورند. همه توان خود را برای جهت دهی به ناآرامی‌های سیاسی در کشورهای عربی بکار گرفتند و به هر کاری دست زدند تا امپراتوری عثمانی را این بار با رنگ‌آمیزی لیبرالی احیاء کنند.
انتخابات اخیر و بحران سیاسی بعد از آن برای اردوغان دستاوردی جز سرافکندگی نداشت
همه این تحولات در آینه اسناد منعکس شده است و تصاویر متعددی از آن در ویکی لیکس بایگانی شده است. پشت پرده این تغییرات سریع و شگرف، البته بسیار مفصل است و ما در اینجا تنها بر جذاب‌ترین اسناد، دست گذاشته‌ایم.
سفیر آمریکا: حزب عدالت و توسعه کمبودهای زیادی دارد ولی به منافع ما نزدیکتر است (۲۰۰۴ میلادی)
اریک اس. اِدلمن سفیر آمریکا در ترکیه با اطلاعات دقیقی که کارشناسانش در مورد دولت حاکم جمع کرده‌اند، آسیب‌شناسی ارزشمندی از حزب عدالت و توسعه و رئیس آن اردوغان به دولت متبوع خود ارسال کرده است. به باور وی، اردوغان سیاستمداری هوشمند و عملگرا است با این حال «ویژگی‌هایی دارد که وی را برای برآوردهای اشتباه در مورد سازوکارهای سیاسی به ویژه در سیاست خارجی آماده می‌کند... روحیات اقتدارگرایانه وی مانع از گردآمدن حلقه‌ای از مشاوران قدرتمند و حرفه‌ای می‌شود، اجازه جریان یافتن گسترده اطلاعات تازه به سمت وی را نمی‌دهد و شرایط توسعه ارتباطات مؤثر میان دفاتر حزب، دولت و فراکسیون‌های مجلس را فراهم نمی‌سازد.»
ادلمن، سفیر پیشین آمریکا در ترکیه
ادلمن در آسیب‌شناسی حزب عدالت و توسعه به کمبود مهارت‌های فنی و تکنوکراتیک، وجود فساد مالی و حضور واسطه‌های بانفوذ اشاره می‌کند و به برخی ابهامات در مورد گرایش‌های اسلامی وی می‌پردازد: «عدم رد علنی دیدگاه‌های افراطی، ابهام در میزان اثرگذاری اخوان المسلمین و هواداران فتح الله گولن بر وی و دولتش و نهایتاً حضور حامیان «حزب‌الله ترک» در شبکه های استانی حزب در جنوب ترکیه، نگرانی‌هایی را در میان رابطین دیرینه سفارت ایجاد کرده، با اینکه خیلی از آنها متدین هستند... اینکه اردوغان تا چه حد می‌تواند این پدیده و گرایش را کنترل کند، خود جای سؤال دارد.»
با کمال تعجب، ادلمن در نهایت نتیجه‌ای می‌گیرد که با نوشته‌های بالا همخوانی ندارد: «حزب عدالت و توسعه تنها حزبی است که می‌تواند دیدگاه آمریکا را مبنی بر ایجاد یک ترکیه موفق و دموکراتیک به عنوان عضوی از اتحادیه اروپا پیش ببرد.»
ترکیه پایگاه خود را برای انتقال زندانیان به گوانتانامو در اختیار آمریکا قرار داد (۲۰۰۶ میلادی)
راس ویلسون که بعدتر به عنوان سفیر آمریکا به آنکارا اعزام شد، در این سند به نقش حیاتی ترکیه در مبارزه جهانی علیه تروریسم و یک پایگاه مهم لجستیک در جنگ علیه عراق اشاره کرده و از دراختیارقراردادن پایگاه هوایی اینجرلیک برای انتقال چند مظنون به زندان گوانتانامو خبر داده است. وی توضیح داده که چنین اجازه‌ای از سال ۲۰۰۲ میلادی به ارتش آمریکا داده شد و نهایتاً امسال (یعنی ۲۰۰۶ میلادی) لغو شد. در آخر آمده است دولت ترکیه توسط شورای اروپا در لیست ۱۴ کشوری قرار گرفته که در مورد جابجایی های غیرقانونی زندانیان تبانی کرده یا دست کم اجازه آن را داده اند.
یکی از نشانه‌های قطعی در اشتراک منافع میان دو کشور، همکاری نظامی است. پایگاه هوایی اینجرلیک در نزدیک مرزهای سوریه در اختیار ارتش آمریکا قرار گرفته است
۱۴ ژوئیه ۲۰۰۶ میلادی، وزیر خارجه ترکیه در سخنانی ادعا کرد «حکومت ترکیه هیچ نقشی در جابجایی‌های غیرقانونی نداشته و نخواهد داشت.»
سفیر اسرائیل: اردوغان حالش از دین ما به هم می‌خورد (۲۰۰۹ میلادی)
سفارت آمریکا در آنکارا، گزارشی به دولت متبوع خود رد کرده که خبر از چندوچون روابط ترکیه با اسرائیل پس از انتقادات سخت اردوغان از اقدامات اسرائیل در جنگ ۲۰۰۸-۲۰۰۹ علیه غزه و کشته‌شدن ۹ تبعه ترک در کشتی کمک‌های مردمی به غزه توسط کماندوهای اسرائیلی می‌دهد. پس از این اتفاق، ترکیه سفیر خود را از تل آویو فراخواند و پس از چندی مذاکرات دوجانبه برای بهبود روابط آغاز شد.
حمله کماندوهای صهیونیست به کشتی مرمره آبی که برای کمک به غزه می‌رفت، نقطه عطفی در روابط ترکیه با اسرائیل بود
در این گزارش آمده است سفیر اسرائیل در ترکیه یعنی گابی لِوی اظهار داشته که «اردوغان از نظر مذهبی از ما متنفر است.» وی با توجه به اینکه در نظرسنجی‌ها، اظهارات خصمانه اردوغان علیه رژیم صهیونیستی هیچ تأثیر مثبتی بر رشد محبوبیت وی نداشته است، نتیجه گرفته که انگیزه اردوغان از برخی دشمنی‌ها با اسرائیل، سیاسی نیست. لِوی، اردوغان را یک «بنیادگرا» با احساسات عمیق مذهبی توصیف کرده است که نفرتش روز به روز از یهودیان بیشتر می‌شود.
سفارت عربستان: ایران، ترکیه را به حمله نظامی تهدید کرد
سفارت عربستان در تهران، گزارشی به وزارت خارجه در ریاض ارسال کرده که در آن خبر از بالاگرفتن مناقشات میان ایران و ترکیه می‌دهد. دیپلمات عربستانی مدعی شده است تهران، آنکارا را به تغییر سازشکارانه سیاست خارجی در قبال آمریکا و اسرائیل متهم کرده است. دولت ایران از اقدامات ترکیه در سوریه ناراضی است و آن را یکی از عوامل اصلی تنش داخلی علیه دمشق می‌داند.
در این سند ادعا شده است هیئتی که از تهران عازم آنکارا شد، این کشور را تهدید کرده است اگر پایگاه‌های خود را جهت بمباران سوریه در اختیار دول غربی قرار دهد، هدف موشک‌های ایرانی قرار خواهد گرفت.
قرارداد محرمانه ترکیه، قطر و عربستان برای سرنگونی اسد
استراتفور: تغییر لحن اردوغان نسبت به اسرائیل، استراتژیک است
پس از کشته شدن ۹ تبعه ترک در کشتی کمک‌های مردمی به غزه، لحن آنکارا خطاب به تل آویو عوض شد. اما این سند نشان می‌دهد اردوغان پیش از آن رخداد نیز قصد تغییر رویکرد خود در سیاست خارجی به سمت سلطه بر جهان عرب را داشته است و حمله کماندوهای اسرائیلی به آن کشتی، فقط بهانه خوبی برای این کار به دست دولت ترکیه داده است.
فریدمن رئیس اندیشکده آمریکایی استراتفور (متخصص در تحلیل مسائل امنیت جهانی) فاش ساخته است اردوغان نخست وزیر وقت ترکیه به هنری کیسینجر وزیر خارجه سابق آمریکا گفته است برای نزدیکی به جهان عرب، مجبور است برخی پل‌های ارتباطی با تل آویو را خراب کند.
فریدمدن نتیجه گرفته است در شرایط کنونی، اگر اسرائیل و آمریکا علیه ایران وارد جنگ شوند، ترکیه با آنها همراهی نخواهد کرد بلکه روابط خود را به طور کامل با اسرائیل قطع می‌کند تا بر نفوذ خود در منطقه بیافزاید.
سفیر آمریکا: ترکیه از ما درخواست کمک کرده است (۲۰۰۹ میلادی)
آنا دِرس سفیر آمریکا در باکو در گزارشی خطاب به دولت متبوع خود خبر از تماس تلفنی سفیر ترکیه در باکو با وی داده است. در این گزارش آمده است در پی پیشرفت در مذاکرات ترکیه با ارمنستان برای رفع سوءتفاههمات، بازگشایی مرزها و ازسرگیری روابط، دولت ترکیه نشانه‌هایی را مبنی بر نارضایتی آذربایجان از این روند دریافت کرده است از جمله اینکه رئیس جمهور علی اف از حضور در اجلاس استانبول خودداری کرده است، بنابر این هیلوسی کیلیک سفیر ترکیه با آنا دِرس تماس گرفته و «ملتمسانه» از وی خواسته که آمریکا با استفاده از نفوذش مانع شکل‌گیری یک «بحران» در روابط آذربایجان و ترکیه شود، چرا که «هزینه آن بسیار بالا است».
علی اف مانند بسیاری از سران خاورمیانه، سوگندی ناگفتنی در تمایل به غرب دارد. این‌گونه پای آمریکا حتی به روابط دوجانبه میان کشورهای منطقه باز می‌شود
کیلیک اظهار امیدواری کرده است که دخالت شخصیِ رئیس جمهور اوباما مانع از گسستگی روابط دو کشور شود. کیلیک همچنین از دِرس خواسته است که آمریکا به ارمنستان فشار آورد تا رویکرد سازنده‌تری در مذاکرات پیش گیرد تا نتیجه «برد-برد-برد» به دست آید.
واقعیت دستگیری گروه «مفسرین» (۲۰۱۰ میلادی)
پلیس ترکیه در ژانویه ۲۰۱۰ میلادی اقدام به دستگیری ۱۲۰ تن از اعضای گروه «مفسرین» کرد، گروهی در شرق ترکیه (محل سکونت کردها) که دیدگاه‌های تند خود را مخفی نمی‌کنند. ۱۱ تن از دستگیرشدگان به حبس محکوم شدند. رسانه‌های دولتی ترکیه بلافاصله حملات تندی علیه این گروه به راه انداختند و آنها را با القاعده مرتبط دانستند، اما پس از چندی، همین روزنامه‌نگاران نیز توسط دولت ترکیه دستگیر شدند، به جرم اتهام‌زنی به این گروه در مورد ارتباط با القاعده! دولت ترکیه گفت این تبلیغات رسانه‌ای در جهت سرکوب گروه «مفسرین» صورت گرفته و از طرف فتح‌الله گولن در قالب پروژه دولت موازی پیگیری می‌شود. از این رو وی را نیز که در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند، در فهرست دستگیری خود ثبت کرده بود.
فتح الله گولن رهبر یک جنبش آموزشی اجتماعی است و ترویج اسلام مدارامدار توسط وی نقش مهمی در روی کارآمدن حزب عدالت و توسعه داشت، کمااینکه شاگردان وی حضور چشمگیری در نهادهای دولتی و قضایی دارند. اما در یکی دو سال اخیر لحن او نسبت به اردوغان برگشته است. اردوغان نیز در بحران فساد اقتصادی مسئولان دولتی، او را که در تبعید خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند، به زمینه‌چینی برای کودتا متهم ساخت
حالا ویکی لیکس با انتشار گزارشی که در موقع دستگیری آن ۱۲۰ تن از طرف سفارت آمریکا در آنکارا به واشنگتن ارسال شده، نشان می‌دهد دولت ترکیه در همان زمان از بیگناه‌بودنِ «مفسرین» آگاهی داشته است. گویی این بگیروببندها و آن اتهامات و سپس دستگیری روزنامه‌نگاران، همگی بهانه‌ای برای به دست گرفتن ابتکار عمل در فضای سیاسی و رسانه‌ای بوده و به خودی خود اهمیت نداشته است.
سفارت آمریکا فاش ساخته «ارزیابی ما با توجه به ارتباطاتی که با پلیس ترکیه و نیروهای امنیتی این کشور برقرار کردیم نشان می‌دهد واقعاً به اتهام مفسرین در ارتباط با القاعده باور ندارند، بلکه عبارت القاعده صرفاً برچسبی برای تبلیغ علیه دیدگاه‌های افراطی این گروه است، نه اینکه لزوماً ارتباط سازمانی داشته باشند.»
اقدامات یکی دوساله اخیر اردوغان، بهانه های جدیدی به دست اتحادیه اروپا داده تا از پیوستن ترکیه ممانعت کند
در این گزارش همچنین آمده «این بیشتر به یک اقدام پیشگیرانه شبیه است تا هسته‌های اسلام‌گرای افراطی را از هم جدا کرده و به آنها بفهماند که فعالیت‌های آنان رصد می‌شود. اتهاماتی که علیه بسیاری از این افراد مطرح شده است، به سختی قابل اثبات است.»
ترکیه ممکن است بهای فعالیت علیه اسد را در مقابله با پ. ک. ک بپردازد
نیروهای امنیتی عربستان در گزارشی به مقامات خود از احتمال ائتلاف بشار اسد با گروه پ. ک. ک به عنوان یکی از آخرین ابزارهای مقاومت علیه فشارهای ترکیه خبر داده‌اند. آنها ایران را متهم کرده‌اند که اگر نیاز ببیند، مشوق اصلی این ائتلاف خواهد شد و حتی در صورت اقدام نظامی ترکیه علیه اسد، ممکن است با همکاری حزب‌الله جنگی علیه اسرائیل به راه بیاندازد تا بشار اسد را به هر قیمتی بر سر کار نگه دارد.
در این گزارش همچنین ادعا شده است که دولت سوریه از پ. ک. ک خواسته است که اگر طرح ترکیه برای تجزیه شمال سوریه با استقبال همراه شد، با یکدیگر علیه ترکیه همکاری کنند.
اردوغان به سرطان روده مبتلا است (۲۰۱۱ میلادی)
ویکی‌لیکس به نقل از شرکت اطلاعاتی Stratfor ایمیلی را از سوی فردی که خود را «عضو سابق شورای امنیت ملی ترکیه، مشاور اردوغان و متخصص حوزه انرژی» معرفی کرده است، علنی ساخته که در آن از عمل جراحی سنگین اردوغان برای برداشتن غدد سرطانی از روده خبر داده شده است.
در این ایمیل به نقل از رئیس گروه پزشکی اردوغان آمده است پیش بینی‌ها در مورد سلامت وی امیدوارکننده نیست و او نهایتاً حدود دو سال برای زندگی وقت دارد. البته این پزشک، بعداً نقل قول یادشده را تکذیب کرد و آن را به یک گروه پان ارمنی نسبت داد.
تلویزیون ترکیه بعدتر خبر بیماری وی را منتشر کرد، اما در این حد که وی دو-سه عمل جراحی بر روی معده و روده خود انجام داده اما غدد سرطانی در نمونه‌های برداشته شده مشاهده نشده است.
جمع‌بندی
اسناد سیاسی، حساس‌ترین اسناد پس ازمدارک امنیتی به حساب می‌آیند و به این راحتی‌ها افشا نمی‌شود. گاهی نشر یک سند، در زمان خاص، می‌تواند روند جریان‌های بین‌المللی را تغییر دهد. از این رو این گونه مدارک، بسیار کمیاب هستند. البته ارزشمندبودنِ این اسناد، به این معنا نیست که می‌توان تنها با ملاحظه چند سند به تحلیل سیاسی و تصمیم‌سازی رسید، بلکه هر سندی در مجموعه‌ای از تحلیل‌ها و داده‌ها قابل فهم است، تحلیل‌هایی که گاهی معنای سند را تغییر می‌دهد.
منابع:
https://wikileaks.org/wiki/Category:Turkey
http://www.washingtontimes.com/news/۲۰۱۱/aug/۲۴/wikileaks-israeli-envoy-turkey-says-erdogan-hates-/
http://www.usnews.com/news/articles/۲۰۱۴/۱۲/۲۳/wikileaks-sheds-light-on-turkeys-mysterious-annotators
http://www.basnews.com/en/news/۲۰۱۵/۰۶/۲۰/iran-encourages-syrian-government-and-pkk-to-stand-against-turkey-wikileaks/
http://www.ibtimes.co.uk/turkey-wikileaks-gifiles-stratfor-erdogan-cancer-۳۰۹۸۴۶
http://azerireport.com/index.php?option=com_content&task=view&id=۲۹۴۶