به گزارش «نماینده»، از بسته‌شدن قراداد میان ایران و کشورهای عضو 5+1 دو سه سالی می‌گذرد ، قراردادی که با خط مشی برد_برد امضا شد و هدفی چون برداشته شدن تحریم‌های ظالمانه، خارج کردن نام برخی از شرکت‌ها و اشخاص مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران از لیست تحریم ها، گشترش فضای مبادلات اقتصادی، بسته شدن قراردهای بزرگ صنعتی، نفتی، تجاری و حرف و حدیث هایی درباره برداشته شدن سایه جنگ از سر ایران دنبال می‌کرد.
دستگاه دیپلماسی دولت تدبیر و امید، با هدف دست یابی به امتیازی بالاتر و بهتر برای صنعت هسته ای خود، راهی لوزان سوئیس شد و نشست و برخاست‌هایش با 5 کشور عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان نهایتأ به "روز اجرا" ختم شد.
اهداف و چشم اندازهای ایران در متن این قرارداد لحاظ شد اما در عوض آن غربی‌ها هم شرط و شروط گذاشتند که صنعت هسته ای ایران محدود شود و سانتریفیوژها دیگر کار نکنند و غنی سازی 20 درصد وجود نداشته‌باشد و ...
با انتشار خبر بسته شدن قرارداد موسوم به برجام در ایران موجی از شادی به راه افتاد، مردم به خیابان ها آمدند و به شادی پرادختند، تصاویری از برابری دلار با هزار تومانی نشان داده‌شد و با نگاهی امیدوار به بهبود شرایط اقتصادی، به برجام تازه متولد شده اعتماد کردند.
در کنار شادی‌های مردمی رئیس دولت یازدهم هم پشت تریبون آمد و با ابراز خوشحالی از انعقاد قرارداد برجام، نوید برداشته شدن تحریم های بانکی، بیمه‌ای، نفتی، کشتی‌رانی، ترابری، طلا ، اسکناس، سکه، موارد مجاز هسته‌ای، فلزات، نرم‌افزار و تسلیحات را داد.
روحانی همچنین در هر محفلی از مزایای برجام سخن گفت و بود و نبود زندگی مردم به آینده برجام گره زد، از آب خوردن مردم گرفته، تا تابش پرتوهای خورشید و حل مشکل بیکاری و تورم و بالا رفتن عزت پاسپورت ایرانی و ...
وی در مراسم تجلیل از خانواده‌های شهدای هسته‌ای نیز گفت: می‌گویند پس از برجام دولت باید برای ملت رفاه بیاورد، مگر ما برجام را آورده‌ایم؟ برجام را خدا آورده است.
رئیس جمهور همچنین در مراسم اختتامیه نهمین دوره جشنواره بین المللی فارابی باز هم از دستاوردهای برجام دفاع کرد و گفت: ثابت کردیم که پای میز مذاکره گره‌ی کور بین‌المللی قابل باز شدن است و نشان دادیم که ایران راستگو است و دشمنانمان دروغ می‌گویند و ایران هیچ‌گاه به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیست و این در مذاکرات و تمام بازرسی‌ها به اثبات رسید و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اجماع آراء آن را تأیید و ثابت کرد.
در کنار روند مذاکرات هسته‌ای ، رهبر معظم انقلاب در طول سخنرانی‌های چند سال اخیر خود بارها به موضوع برجام اشاره کرده‌اند و توصیه کرده‌اند، ایشان در نامه‌ای به رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی در مهرماه 94 با اشاره به بررسی‌های دقیق و مسئولانه برجام در مجلس شورای اسلامی و شورای امنیت ملی و عبور این موافقت‌نامه از مجاری قانونی، دستورات مهمی را در خصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه کشور صادر کردند.
طبق بررسی‌ها، برجام تا کنون برخی مقاصد محدود خود را برآورده کرده است و به نوعی درها را به روی اعاده‌ی حیثیت بین الملی ایران گشوده است.
اما از دید برخی کارشناسان برجام آسیب پذیری هایی را نیز به دنبال داشته است، هرچند بر خلاف تصور خیلی از مردم و حتی برخی سیاسیون که وجود این قرارداد می‌تواند ارتباط ایران و امریکا را بهبود ببخشد، اما باید پذیرفت نه تنها مفاد این قرارداد بلکه ماهیت آن نیز تغییری در معادله دشمنی میان ایران و آمریکا نداده است که حتی باعث شده توافق در فضای سیاسی بی‌ثباتی قرار گیرد.
اما برجام چیست؟
توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام شناخته می‌شود که در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ منعقد شد.
براساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع می‌کند.
همچنین ایران متعهد شد تعداد سانتریفیوژها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش دهد و بعد از اتمام ۱۵ سال ایران موافقت کرده‌است که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد.
هدف از منعقد کردن قراردادی با عنوان برجام ، حداقل از سوی طرف ایرانی، برداشته برخی تحریم ها بود که در آن تاکید شد به محض امضای قرارداد و اجرایی شدن آن، تحریم های هسته‌ای،تحریم های اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا لغومی‌شود .
اما با این حال، تحریم‌های مربوط به فناوری موشک‌های بالستیک به مدت ۸ سال پابرجا خواهند ماند و برخی تحریم‌های مشابه علیه فروش جنگ‌افزارهای متعارف به ایران به مدت ۵ سال به قوت قبل باقی می‌ماند.
میان این همه شرط و شروط و اما و اگرهایی که طرف های غربی برای برجام گذاشتند، این را هم گفتند که چنانچه ایران به توافق خود عمل نکند، یک «راهکار مقابله سریع» به صورت خودکار مقرر خواهد شد که توسط آن، تحریم‌ها دوباره و به سرعت اعمال خواهند شد.
برجام میان طرف های مذاکره کننده به امضا رسید و پایش به بهارستان باز شد، جایی که تا الان یکی از مناقشه‌برانگیز اتفاقات برجام است.
مجلسی که چند هفته از تابستان ۱۳۹۴ را تعطیل بود مسئول تصویب یا رد برجام در ایران شناخته شد ،هرچند حسن روحانی، عباس عراقچی و محمدباقر نوبخت گفتند که نیازی به تصویب برجام در مجلس نیست اما چند روز بعد در ۱۲ شهریور ۱۳۹۴ مقام معظم رهبری تأکید کردند که مصلحت نیست مجلس از موضوع برجام کنار گذاشته شود.
متن برجام، در مجلس در اتفاقی باور نکردنی، ظرف مدت بیست دقیقه تصویب شد، کلیات این طرح با ۱۳۹ رأی موافق، ۱۰۰ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
سود و ضرر برجام چه بود؟
خیلی ها اما معتقدند علاوه بر دستاورهای سیاسی مانند ارتباط گیری با سایر کشورها و الگو شدن آن برای حل وفصل سایر اختلاف های عمده بین المللی، افزایش سطح تعاملات اقتصادی و مبادلات تجاری و همچنین رفع محدودیت های گذشته از دستاوردهای مفید این توافق معتبر بین المللی بوده است.
طبق نظرسنجی که موسسه «ایران پل.کام»(مستقر در تورونتوی کانادا و وابسته به دانشگاه) از 17 تا 27 ژوئن 2017، انجام داده است، ایرانی‌ها اعلام کردند از برجام انتظارات بالایی دارند و بر این باورند بر سر راه جذب سرمایه خارجی، ارتباط مجدد با بانک‌های خارجی و رفع بیکاری فزاینده موانع زیادی و سختی وجود دارد، و مردم از این شرایط راضی نیستند.
موج انتقادها به دستاوردهای تقریبا هیچ برجام از سوی مردم و برخی منتقدان، واکنش های زیادی را از سوی رئیس دولت به دنبال داشت، تا جایی که منتقدان را به «زدن عینک» سوق دادند و «ابراز نگرانی» آنها را به «جهنم» حواله کردند.
غرب اما در مقابل معتقد است اگر ایران هنوز این توافق را به سود منافع ملی خود می داند، باید نه تنها به متن و روح آن وفادار بماند، بلکه از اقدامات تحریک آمیز در منطقه نیز دست بردارد.
این در حالی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی شش بار صداقت و درستی فعالیت‌های هسته ای ایران بعد از برجام را تایید کرده است و این نکته را بارها مسولین مربوط اذعان داشته‌اند.
درطول یک سال گذشته، دوقطبی شدن فضای داخلی در تهران و واشنگتن در مورد حسن و زیان برجام، خیلی ها را بر آن داشته تا بگویند مسائل زیادی زیر پرده برجام اهمیت پیدا کرده و روز به روز اوضاع و احوالش بهتر شده است.
آنها معتقدند کاهش تحریم‌های ایالات متحده، اتحادیه‌ی اروپا و سازمان ملل متحد، به ایران اجازه داده اند تا سهم خود از بازار نفت را دوباره به دست آورد، و میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدود شده‌ی خود را بازپس بگیرد و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کند که اینها اقتصاد رو به ضعف ایران را به یکی از شکوفاترین اقتصادهای منطقه بدل کرده‌اند.
با آمدن برجام و نتایج آن قرار بود مشکلات بیکاری و اقتصادی جامعه ریشه کن شوند، اما طبق اعلام مرکز آمار ایران در حال حاضر نرخ بیکاری در ایران 30 درصد است و برجام کمکی به کم شدن این نرخ نکرده. حالا بماند که قیمت ها روز به روز بالاتر می‌رود و صدای مردم کوچه و بازار را در آورده است؛ از گران شدن اقلام مصرفی مردم گرفته تا به وجود آمدن حباب‌های بزرگتر از حد معمول در بازار و نوسانات شدید ارزی.
بر اساس برخی اذعان نمایندگان مجلس ایران همچنان از ارتباطات مالی و بین بانکی آن هم در سطح معمول محروم است و در مقابل برخی بانک ها و موسسات مالی اروپایی هم با وجود امضا شدن برجام و اجرایی شدن آن، همچنان دست به عصا راه می‌روند و از کار کردن با سیستم مالی ایران و تحریم‌های باقی مانده غیر هسته‌ای و جریمه شدن از سوی آمریکا نگران هستند و همین امر بازگشت دوباره‌ی ایران به اقتصاد جهانی را با ناکامی مواجه می‌کند.
میان رفت و آمد خارجی‌ها به ایران و امضا شدن قراردادهای رنکارنگ، اما قراردادهای ناوگان هوایی بیشتر خودنمایی کرد، یک فروند هواپیمای بوئیگ وارد ایران شد و به یک سوژه برای عکس یادگاری تبدیل شد و بعدها تحت فشارهای کنگره آمریکا و اعتراض نمایندگانش، ارسال و اجرای مفاد قرارداد شرکت های حمل و نقل هوایی با اما و اگرهایی مواجهه شد.
دشمنی کنگره با ایران اما به همین‌جا ختم نمی‌شود، اعضای کنگره آمریکا ادعا کرده‌اند فعالیت‌های موشکی و بالستکی ایران یک تهدید است و خواسته‌اند نظارت بر قدرت نظامی ایران در مذاکرات هسته ای مطرح شود و برای آن حد و حدود گذاشته شود. خواسته‌ای غیر منطقی که ایران در برابر آن واکنش نشان داد و اعلام کرد: قدرت نظامی و موشکی ایران قابل مذاکره نیست.
رهبر معظم انقلاب هم در این خصوص با قاطعیت واکنش نشان دادند و در جمع دانش آموختگان افسری ارتش درآبان 96 فرمودند : « قبلاً بارها اعلام کرده‌ایم و باز هم اعلام می کنیم، امکانات و قدرت دفاعی کشور قابل مذاکره و چانه‌زنی نیست و در خصوص ابزارهای دفاعی کشور و هر آنچه اقتدار ملی را تأمین یا پشتیبانی می‌کند، هیچ‌گونه چانه‌زنی و معامله‌ای با دشمن نداریم و راه اقتدار را با قوت به پیش خواهیم برد.»
انتخابات آمریکا و روی کار آمدن دونالد ترامپ، زمینه را برای بد عهدی هرچه بیشتر آمریکا در اجرای برجام و پایبندی به آن فراهم کرد.
رئیس جمهور آمریکا برخلاف حسن روحانی، پشت هر تریبونی که رفت برای برجام و ایران خط و نشان کشید و تهدید کرد که چنین می‌کند و چنان می‌کند تا زیر قرارداد موسوم به برجام بزند و در نهایت آن را بی فایده خواند.
دونالد ترامپ دوازدهم ماه مه(22 اردیبهشت 97) را ضرب الاجل موافقت آمریکا و متحدان اروپایی بر سر نحوه اصلاح ایرادات برجام اعلام کرده است، تاریخی که باید آقای رئیس جمهور در آن چه تصمیمی درباره تمدید لغو تحریم های ایران یا خروج از توافق هسته ای می‌گیرد.
او همچنین 29 اسفند 96 در دیدار با محمد بن سلمان در کاخ سفید گفت: خواهید دید در مورد برجام در این یک ماه باقی مانده چه تصمیمی می‌گیرم.
دونالد ترامپ بارها اعلام کرده قرارداد برجام یک طرفه است که امتیازاتی را برای ایران داشته‌است و این قراراداد باید اصلاح شود، او تصمیم دارد مفاد مورد نظر خود را از جمله دسترسی به سایت های نظامی ایران را در نسخه‌ی اصلاحیه آمریکایی برجام جای دهد.
اما سر و صدای ساز مخالفت با دونالد ترامپ از اتحادیه اروپا هم بلند شد، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: ما خواستار حمایت کامل از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 در نشست شورای روابط خارجی اروپا هستیم و تمام تلاش خود را می کنیم تا اطمینان یابیم که اجرای برجام کماکان ادامه می یابد.
طرف‌های ایرانی هم در خصوص بقای برجام اظهار نظرهایی داشتند. علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در خصوص ضرب الاجل تعیین شده از سوی امریکا گفت: جمهوری اسلامی به برهم زنندگان این توافق «ضرب شست ویژه‌ای» نشان خواهد داد.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم در آخرین نشست فروردین خود با خبرنگاران اعلام کرد: برجام موضوعی میان ایران و گروه1+5 است و مطالب عنوان شده در رسانه ها درباره اصلاح برجام از سوی آمریکایی ها و اروپایی ها گمانه زنی است.
حالا ایران مانده و برجامی که قرار است آن سوی دنیا برای بود و نبودش تصمیم گیری کنند، برجامی که قرار بود در کنار چرخیدن سانتریفیوژها، چرخ زندگی مردم را هم بچرخاند. چرخ‌هایی که برای چرخیدن به چیزی بیشتر از برجام نیاز دارند.