به گزارش«نماینده»، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در برنامه امشب گفتگوی ویژه خبری پیرامون امضای کنوانسیون دریای خزر، اظهار داشت: این کنوانسیون ۲۱ سال است که مورد مذاکره است و بیشتر کار همکاران من در ترجمه آن بود که به دو زبان روسی و فارسی و تطابق آن با متن انگلیسی انجام می شد.

وی گفت: ایران امروز در شرایط قدرت است و فشار آمریکا هم نشانه انزوای آن است و اکثر کشورها هم از امریکا حمایت نمی کنند. این کنوانسیون هم در شرایط خوبی مذاکره شده که تحریم ها برداشته شده بود و موقعیت خوبی هم داشتیم.

ظریف افزود: برخی دوستان به من گفتند صبر کن چرا که هر چه بشود برخی ایراد می گیرند، این کنوانسیون با در نظر گرفتن حداکثر منافع ملی ایران بود.

وزیر امور خارجه تصریح کرد: یکی از اهداف دولت افزایش تعاملات با همسایگان است و به خصوص با کشورهای شمالی خود روابط خوبی را داریم و این کنوانسیون هم منجر به تداوم روابط خوب و عمیق جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه شمالی خواهد شد و در دوران تحریم همسایگان نقش مهمی خواهند داشت.

وی ادامه داد: ما از سال گذشته تصمیم گرفتیم در روز ۱۲ اوت که روز بین المللی دریای خزر است، کنوانسیون خزر را امضا کنیم و انتخاب آن روز دلیل دیگری نداشته است.

قرار شد تقسیم خط مبدا با توافق هر ۵ کشور باشد

ظریف تصریح کرد: حدود ۲۰ سال قبل در پایان دهه ۹۰ میان روسیه و قزاقستان در خصوص تقسیم منابع زیر بستر دریای خزر توافقی صورت گرفت که بر اساس آن سهم قزاقستان بالای ۳۰ درصد و روسیه چیزی حدود ۱۸ درصد بود.

وزیر امور خارجه بیان کرد: در کنوانسیون اخیر در خصوص تقسیم منابع زیر بستر خزر صحبتی نشده و البته در خصوص تقسیم منابع سطحی خزر هم موضوعی مطرح نشده‌ است.

وی افزود: در کنوانسیون امضا شده در خصوص تقسیم خط مبدا هم موضوعی مطرح نشده. نکته مهمی که در این کنوانسیون داشتیم این بود که قرار شد تقسیم خط مبدا با توافق هر ۵ کشور باشد تا دیگر مثل گذشته نباشد که کشورهای دیگر در تصمیم گیری درباره آن تاثیرگذار باشند.

ظریف اظهار کرد: سواحل ایران در خزر خیلی صاف و سواحل دیگر کشور ها دندانه دار است. ما محدوده آب های سرزمینی را ۱۵ مایل گرفتیم که این یک موفقیت بود و البته توانستیم تعریف خط مبدا نرمال را هم در کنوانسیون اضافه کنیم.

کنوانسیون فعلی خزر منافع ملی ایران را تامین می کند

وزیر امور خارجه بیان کرد: چندین جلسه در سطح وزرا داشتیم و نهایتا به این رسیدیم که کشورهایی که خط مبدا آنها نامناسب است باید بتوانند شرایط مناسبی را داشته باشند و این همکاری ها و تعاملات در حوزه خزر را به نحو مطلوبی داشته باشند.

وی با بیان اینکه مذاکرات در خصوص خط مبدا سه تا چهار ماه دیگر آغاز می شود، گفت: دولت در این حوزه تنها تصمیم نمی گیرد و نخواهد گرفت، از دهه ۷۰ این موضوع در دستور کار شورای عالی امنیت ملی بوده و بررسی های همه جانبه ای روی آن صورت گرفته است.

ظریف افزود: کنوانسیون فعلی خزر منافع ملی ایران را تامین می کند. منافع ارضی ما در این کنوانسیون حفظ شده چرا که رهبری و رییس جمهور در خصوص منافع ارضی کشور خیلی حساس هستند و وزارت امور خارجه هم بنا به وظیفه ذاتی خود نسبت به این موضوع حساسیت های خود را دارد.

وزیر امور خارجه گفت: در پروتکلی که جهت برنامه ریزی بین وزرای خارجه صورت گرفت مشخص شد که تعیین خط مبدا اولین موضوع مورد بررسی برای مذاکره باشد.

تصور سهم ۵۰ درصد ایران از خزر اشتباه است

وی با بیان اینکه برخی در جمهوری اسلامی ایران در مقطعی مدعی بودند که دریای خزر مشاع است و این تصور مبنایی در قراردادهای گذشته نداشته، بنابراین تصور سهم ۵۰ درصد ایران از خزر اشتباه است، گفت: این کنوانسیون که امضا شد هیچ تاثیری در تعیین خط مبدا نداشت و هنوز توافقی صورت نگرفته است. من چندان متصور نیستم بتوانیم در مورد بستر زیر دریا به توافق برسیم ولی همکاری هایی میان ۵ کشور داریم.

وزیر امور خارجه تصریح کرد: در این توافق که یک رابطه ۵ جانبه است تلاش کردیم تصمیمی بدون حضور ایران گرفته نشود.

خط موهوم حسینقلی- آستارا هیچ اعتبار و ارزشی ندارد

ظریف در پاسخ به سوالی پیرامون شبهات موجود در خصوص سهم ۵۰ درصدی ایران از دریای خزر، گفت: واقعیت این است که ۵۰ درصد وجود نداشته و اگر دریای خزر را تصور کنید، این ۵۰ درصد یا باید تا بالای ترکمنستان بیاید، یا باید شکل کله قندی را داخل دریای خزر بکشیم که تا آبهای داخلی روسیه پیش خواهد رفت! واقعیت دیگر این است که متاسفانه در زمان رژیم گذشته به دلیل وابستگی شدید، حتی یک لحظه اجازه ندادند که از خط موهوم حسینقلی- آستارا حتی یک متر هم بالاتر بروند. در باکو آذربایجان ۷۰ سال است نفت تولید می شود، در آن زمان حتی یک قطره از این نفت به ایران نرسید و آنهایی که ادعای مشاع می کنند باید بدانند که چنین اتفاقی در آن زمان نیافتاده است.

وی ادامه داد: آنچه ما بعد از جمهوری اسلامی انجام دادیم، این بود که در این حوزه که حدود ۲۰ درصد یا بیشتر از ۲۰ درصد است، اجازه ندادیم هیچ اقدامی بدون اجازه ما صورت بگیرد. این موضوع فقط بعد از انقلاب رخ داده است. اولین کشتی بنام شهسوار که در زمان شاه وارد دریای خزر شد از ولگا آمد با این تعهد رژیم پهلوی که این کشتی را فقط برای آموزش و تفریح استفاده کنند. اولین کشتی جدی که وارد خزر شد، در سال  ۱۳۶۸ بود و اولین ناوی که وارد دریای خزر کردیم در اواخر دهه هفتاد و یا اوایل دهه هشتاد شمسی بود.

ظریف با تاکید بر اینکه این اتفاقات به یمن استقلال و عزت جمهوری اسلامی ایران رخ داده است، تصریح کرد: آن خط موهوم ۱۱ درصد امروز هیچ اعتباری ندارد؛ البته تلاشی کردند که با توجه به یک رویه موهوم تاریخی که با قلدری عملیاتی شده بود، اما در این کنوانسیون اصلا حرفی از این رویه وجود ندارد به دلیل اینکه ما معتقد بودیم این رویه بر اساس زور تحمیل شده و جمهوری اسلامی این رویه را نپذیرفته و حتی وزارت خارجه زمان شاه هم به این اعتراض می کرد، اما آنها تحمیل می کردند.

رئیس دستگاه دیپلماسی کشور گفت: این خط موهوم حسینقلی- آستارا هیچ اعتبار و ارزشی ندارد و جمهوری اسلامی ایران هیچ وقت آن را نپذیرفته و نخواهد پذیرفت. معتقدیم که باید در مورد سطح که تقریبا مشخص است و وقتی ما خط مبدا مان را بکشیم، باید سهم جمهوری اسلامی همان قدر آبهای داخلی فراهم بکند، که برای کشورهای مشابه فراهم کرده است. اگر سواحل آنها مضرس یا غیر از آن است، برای ما باید شرایط ویژه ای را در نظر بگیرند و فراتر از آن که بعدا تصمیم گیری می شود، حدود ۲۵ مایل می شود منطقه انحصاری و بقیه سطح مشترک می شود که همه می توانند از آن استفاده ماهیگیری، کشتیرانی و کارهای علمی کنند.

قرار است دریای خزر به روی همه کشورهای دیگر از نظر نظامی بسته باشد

وزیر امور خارجه با بیان اینکه قرار است این دریا به روی همه کشورهای دیگر از نظر نظامی بسته باشد و هیچ کشوری با پرچم خود بجز این پنج کشور کشتیرانی نکند، خاطرنشان کرد: اتفاق مهم دیگر این است که از سرزمین هیچ یک از کشورهای ساحلی نمی توان علیه دیگران استفاده کرد که در اینجا منظور فقط دریا نیست، بلکه قلمرو است و این برای جمهوری اسلامی ایران یک منفعت عمده است. برخی گفته اند این فقط امتیاز روسیه است، در حالی که اصلا اینطوری نیست اینکه برخی کشورها یا رژیم صهیونیستی تلاش می کنند در سرزمین کشورهای همسایه حضور پیدا کنند، علیه روسیه نیست بلکه علیه جمهوری اسلامی است و این کنوانسیون جلوگیری می کند.

وی گفت: مزایای این کنوانیسیون در حوزه سرزمینی، اقتصادی و امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران بسیار زیاد است و نباید این افتخار را به یاس و سرخوردگی تبدیل کرد بلکه افتخار و سربلندی این مردم برای همه ما باید مقدس باشد.

سکاندار دیپلماسی دولت دوازدهم با اشاره به اینکه ما معتقدیم منطقه ای که باید در بستر و زیر بستر جمهوری اسلامی ایران از منابع اش استفاده کند، باید ۲۰ درصد باشد، اظهار داشت: وقتی به زیر بستر می رسیم، موضوع قلمرو و سرزمین نیست و موضوع منطقه ای است که می خواهیم از منابع آن استفاده کنیم. اگر بتوانیم با ترتیباتی از منافع زیر بستر استفاده کنیم آنجاست که اهداف جمهوری اسلامی عملی می شود. آن چیزی که قلمرو را تشکیل می دهد، همان آب های سرزمینی است.

ظریف، گفت: معاهدات ۱۹۲۱ و  ۱۹۴۰ نکات مثبتی داشتند و نکات منفی نیز داشتند. در معاهده ۱۹۲۱ آنچه مهم است این است که آن چیزی که در گلستان و ترکمانچای و برای حدود ۱۰۰ سال محروم بودیم از هرگونه کشتیرانی در خزر، در فصل ۱۱ ایران را محق می داند که از حق کشتیرانی استفاده کند و این حق به صورت اتم و اکمل در کنوانسیون فعلی در نظر گرفته شد. بنابراین معاهدات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ به قوت خود باقی است اما برخی نکات منفی که در آن معاهدات وجود داشت، به نفع جمهوری اسلامی ایران اصلاح شده است که در اعلامیه تفسیری نیز به آن اشاره کردیم.

تا خط مبدا کشیده نشود، بخش عمده ای از توافقاتی که حاصل شده اجرایی نخواهد شد

وزیر امور خارجه در پاسخ به سوالی پیرامون توافق در خصوص رژیم بهره برداری از بستر و زیر بستر، تاکید کرد: خیلی امیدی نداریم که در آینده نزدیک در این موضوع به توافق برسیم برای همین هم بود که سالها پیش تصمیم گرفتند که کنوانسیون حقوقی را از موضوع بستر و زیر بستر جدا کنند چراکه اگر این موضوع باقی می ماند در مورد مسائلی مانند حفاظت از محیط زیست خزر و یا وضعیت کشتیرانی به توافق نمی رسیدیم.

رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: این کنوانسیون که پروتکل های جانبی هم دارد. ۲۰ روز قبل از آن پروتکل زیست محیطی خزر امضا شد که در واقع عبور خط لوله را موکول می کرد به اینکه همه کشورهای ساحلی قانع شوند که این خط لوله مشکلی برای مسائل زیست محیطی ندارد که برای ما هم اهمیت زیادی دارد. همانطور که رئیس جمهور گفتند باید در راستای این کنوانسیون مسیر زیادی را طی کنیم که یکی موضوع بستر و زیر بستر است. موضوع دیگری که بسیار دشوار خواهد بود بحث خط مبدا است که بسیار حساس است. اگر ۴ کشور دیگر با حسن نیت وارد شوند، ما حاضریم با حفظ تمامیت ارزی مان گفتگو کنیم. تا خط مبدا کشیده نشود، بخش عمده ای از توافقاتی که حاصل شده اجرایی نخواهد شد.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا خط لوله به ضرر ما نیست؟ اظهار داشت: در دریای خزر کیلومترها خط لوله وجود دارد، اتفاقی که الان می افتد این است که عبور خط لوله باید ملاحظات زیست محیطی کشورها را در نظر بگیرد. معتقدیم با امضای کنوانسیون مشکلات ما در مورد مسائل زیست محیطی تا حد بالایی حل خواهد شد.

ظریف با بیان اینکه مرجع حل اختلافات در این کنوانسیون مذاکره است، تاکید کرد: صلاحیت اجباری برای مراجع بین المللی دیده نشده اما یکی از روش های حل و فصل اختلافات می تواند ارجاع به مجامع بین المللی باشد که با توافق طرفین خواهد بود. متن این کنوانسیون در دسترس مردم است و تا این کنوانسیون به مجلس نرود و تصویب نشود، اجرایی نخواهد شد و مذاکرات بسیار دشواری بود چراکه ۴ طرف به روسی مذاکره می کردند و بیش از یک سال طول کشید تا متن این کنوانسیون به فارسی نیز تدوین شود.

متحدان نزدیک آمریکا امروز از سیاست های آمریکا حمایت نمی کنند

وی در خصوص تداوم مذاکرات میان ایران و اروپا در خصوص برجام گفت: ما در ماه اوت قرار داریم که تعطیلات اروپایی ها به حساب می آید ولی ما مذاکرات خود را با آنها همچنان داریم.

ظریف تصریح کرد: اروپایی ها در بیان موضع خود در تداوم برجام و حفظ توافق و همکاری های با ایران خوب کار کردند و امروز در برابر متحد خود ایستاده اند؛ یعنی متحدان نزدیک آمریکا از جمله کانادا و اروپا امروز از سیاست های آمریکا حمایت نمی کنند.

وزیر امور خارجه گفت: اختلاف میان اروپا و امریکا به بهترین وجه در برجام متبلور شد، در موضوع پیشنهاد مذاکره ترامپ هم دیدیم که یکی از بهترین موضع گیری ها را خانم موگرینی و اتحادیه اروپا در برابر امریکا کردند که به ترامپ گفتند اگر مرد مذاکره بودید همان مذاکره‌ای که انجام شده بود را ادامه می دادید.

اروپایی ها برای تداوم و حفظ برجام باید هزینه بدهند

وی افزود: توقع از اروپایی ها خیلی بیشتر از اینها است. آنها باید برای تداوم و حفظ برجام هزینه بدهند و این هنوز نبوده یعنی فارغ از حمایت های سیاسی باید اقدامات عملیاتی انجام دهند.

ظریف با بیان اینکه امروز یک اجماع جهانی در خصوص عملیاتی نشدن تحریم ها در حال شکل گیری است، گفت: اروپایی ها یکی دو ماه تا تحریم‌های اصلی وقت دارند و همانطور که گفتم باید هزینه دهند و فعلا روند مثبتی حاکم است.

وزیر امور خارجه اظهار داشت: اروپایی ها فقط برای ایران این کار را انجام نمی دهند بلکه فکری که در جهان در حال شکل گیری است این است که کشورها به این نتیجه رسیدند که دیگر نباید یک نفر بر اساس منافع شخصی برای همه تصمیم گیری کند.

وی افزود: آمریکایی ها در پی ایجاد فضای روانی علیه ما هستند و البته مردم ما هشیار تر از این هستند که تحت تاثیر این جنگ روانی قرار بگیرند، هر چند من معتقدم شوک هایی این فضای ایجاد شده بوجود آورده ولی نتیجه‌ای برای آنها نخواهد داشت.

ظریف در پایان خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی بیش از هر زمان دیگری نیاز به انسجام داخلی میان دولت و خارج از دولت داریم و قطعا پس از خروج از برهه فشار کنونی ما قوی تر می شویم و سیاست های خصمانه آمریکایی ها بیشتر برای همه روشن می شود.