ماهنامه «نماینده» / «محمد سالاری» در چهارمین دوره انتخابات شورای شهر تهران در فهرست اصلاح‌طلبان قرار گرفت و به شورای شهر تهران راه یافت؛ نام او در انتخابات سال ۹۶ نیز به‌همراه احمد مسجد جامعی «عضو دیگر شورای چهارم» در فهرست جریان اصلاحات ثبت شد و به‌عنوان منتخب مردم تهران در پارلمان محلی در شورا حضور یافت.
عضو کمیته مدیریت شهری دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو و رئیس کمیسیون تجدید نظر تشخیص باغات شهر تهران، عضو هیئت امنای مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر تهران، نماینده شورای اسلامی شهر تهران در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، نماینده شورای اسلامی شهر تهران در کمیسیون ماده پنج شهر تهران، نماینده شورای اسلامی شهر تهران در کمیسیون‌های ماده صد شهرداری تهران و رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران از سوابق «سالاری» در پارلمان تهران است.
این عضو اصلاح‌طلب شورای شهر تهران پس از انتخابات سال ۹۶، بر اجرایی شدن مدیریت یکپارچه شهری تأکید داشت و می‌گفت: «یکی از مواردی که در شورای آینده پیگیری خواهد شد، موضوع تحقق یکپارچه مدیریت شهری است که اگر این موضوع در این دوره اتفاق نیفتد نه تنها شورایاری‌ها بلکه شوراهای شهر و روستا دچار سردرگمی و مشکلات خواهند شد.»
سالاری هم اکنون درباره اجرایی نشدن لایحه مدیریت یکپارچه شهری، می‌گوید: «فکر می‌کنم اکنون هیچ دلیلی برای پشت گوش انداختن این لایحه وجود نداشته باشد چون ما در برنامه‌های مصوب ضرورت اجرای آن را داشته‌ایم. همچنین در سیاست‌های کلی نظام هم به آن به اشاره‌های واضحی شده است. الان هم نهادی مانند شورا ایجاد شده است که می‌تواند در این زمینه ورود جدی داشته باشد.»
سالاری تصریح کرد: «با گذشت بیش از ۱۶سال از عمر شورای شهر تهران اکنون این نهاد شهری حداقل در تهران به میزانی از توانمندی رسیده است تا خود بتواند تمامی تصدی‌گری‌های درون شهری را انجام دهد. مجموعه مدیریت شهری شامل شورا و شهرداری می‌تواند مجموعه تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های محدوده شهرها را به خوبی انجام دهد. در واقع شورای شهر قادر است در حوزه قانون‌گذاری و نظارت بر اجرای آن ورود خوبی داشته باشد و شهرداری نیز موضوعات مربوط به اجرا را به سرانجام برساند.»
او با اشاره به ظرفیت ایجاد شده شوراها در کل کشور و با توجه به اینکه ۷۰درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی می‌کنند، تحقق مدیریت یکپارچه شهری را اجتناب‌ناپذیر می‌داند و می‌گوید: «اگر واقعاً حاکمیت و دولت به‌دنبال چابک‌سازی در سطح وظایف دولت است باید به تحقق این لایحه کمک کند چون چابک‌سازی به دولت کمک می‌کند تا به وظایف نظارتی خود رسیدگی بهتری داشته باشد.»
سالاری درباره دلیل عدم تمایل دولت‌ها در اجرای لایحه یکپارچه شهری توضیح می‌دهد: «تنها دلیل تعلل‌ها این است که دولت‌ها همچنان می‌خواهند قدرت و سیطره اختیارات خود را در شهرها حفظ کنند. متأسفانه با وجود اینکه در محافل کارشناسی همواره این ادعا از سوی دولتی‌ها مطرح می‌شود که مدافع اجرای مدیریت یکپارچه شهری هستند اما عملاً این اتفاق نمی‌افتد. تمامی دولت‌هایی که تا کنون سرکار بوده‌اند در این زمینه مقصر هستند و دولت یازدهم هم همین‌طور.»
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با ابراز گلایه از عدم تمایل دولت‌ها برای تحقق مدیریت یکپارچه شهری، گفت: «ما از دولت یازدهم انتظار داشتیم که حداقل در برنامه ششم توسعه دوباره بحث مدیریت یکپارچه شهری را مورد توجه قرار دهد اما متأسفانه این‌گونه نشد.»
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران معتقد است که اگر تکلیف مدیریت یکپارچه مشخص نشود ما همچنان با مشکلاتی از قبیل حادثه ریزش زمین و انفجار لوله گاز در شهران، وقوع سیلاب‌های آسیب‌زا، مسائل مربوط به فاضلاب، آب‌های سطحی و تصفیه خانه‌ها، روبه‌رو هستیم چون اینها مسائل فرابخشی است که تنها با اقدامات یک یا دو سازمان و نهاد قابل حل نیست و سازوکار متفاوتی می‌طلبد.»
عضو اصلاح‌طلب شورای شهر تهران همچنین دل پری از تصمیم‌های خانه ملت در قبال نهاد شوراها دارد و می‌گوید: «تا کنون خروجی نظرات و تصمیم‌گیری‌های پارلمان درخصوص نهاد شورا منجر به تضعیف این نهاد شده است.» البته او انتقادی هم به عملکرد همکاران خود در شورای عالی استان‌ها وارد کرد.
محمد سالاری «رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران» در گفت وگو با «نماینده»، مدیریت یکپارچه شهری را یکی از اولویت‌های مهم حوزه مدیریت شهری عنوان کرد و گفت: «علی‌رغم اینکه طی سال‌ها و دهه‌های گذشته در تنظیم برنامه پنج ساله توسعه کشور به‌ویژه در برنامه سوم توسعه قرار بود مدیریت یکپارچه شهری با برون سپاری تصدی‌گری‌های حوزه شهری که در اختیار دولت است انجام شود اما هنوز متأسفانه این اتفاق انجام نشده است.»
وی افزود: «البته دلایل مختلفی دارد که از دلایل این است «دولت‌ها و وزارتخانه‌ها متأسفانه علی‌رغم اینکه در فرآیند انتخابات شعار چابک‌سازی و برون سپاری مسئولیت‌ها را به تشکل‌های مردم نهاد و بخش خصوصی می‌دهند اما در همه دولت‌ها شاهد بودیم که بعد از اسقرار همچنان می‌خواهند نه تنها سیطره نفوذ خود را برون سپاری کنند بلکه آن را گسترش دهند.»
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران به ابلاغ اصل ۴۴ قانون اساسی از سوی مقام معظم رهبری اشاره می‌کند و می‌گوید: «چندین سال از ابلاغ اصل ۴۴ می‌گذرد اما مشاهده می‌کنیم واگذاری‌هایی که انجام شده مربوط به نهادهای شبه دولتی، نیمه دولتی یا نهادهای نظامی بوده است؛ حتی بعضی از دولت‌ها حوزه‌هایی را می‌خواستند برون سپاری کنند که آن حوزه برای خودشان درد سر داشت.»
«برای نمونه دولت‌های گذشته آمادگی خود را اعلام کرده بودند تا کتابخانه‌ها را برون سپاری کنند، می‌دانیم این قدام هزینه داشت و درآمدی نداشت.»
*اجرایی نشدن مدیریت یکپارچه شهری به صلاح شورا نیست
سالاری، عدم تحقق مدیریت یکپارچه شهری را به صلاح نهاد شورا ندانست و افزود: «اکنون چهار دوره از عمر شوراهای شهر در کل کشور می‌گذرد و پنجمین دوره شورا فعالیت‌های خود را آغاز کرده‌اند؛ نظام جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری انتخابات شوراهای شهر و روستا هزینه قابل توجه‌ای را به لحاظ مادی پرداخت کرده و تعداد قابل توجه‌ای از نمایندگان مردم در نهاد شوراهای شهر و روستا فعالیت می‌کنند اما هنوز می‌بینیم بخش عمده‌ای از ناکارآمدی شورا به عدم تحقق مدیریت یکپارچه شهری برمی‌گردد.»
وی خاطرنشان کرد: «برای اولین بار لایحه مدیریت یکپارچه شهری در دولت یازدهم در کمیسیون‌های تخصصی مختلف مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و جلسات بسیار مکرری با وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادها از جمله نمایندگان شورای شهر تهران برگزار شد اما متأسفانه با آن چیزی که به‌عنوان خروجی اولیه کمیسیون‌ها مواجه بودیم صورت نگرفت و به عبارت دیگر خروجی آن در راستای هدف تحقق مدیریت یکپارچه و برون سپاری تصدی‌گری‌ها نیست.»
*عدم اعتقاد دولت‌ها به برون سپاری
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران در پاسخ به این سؤال «چرا مدیریت یکپارچه شهری محقق نمی‌شود و برای تحقق آن باید چه کرد؟» اظهارداشت: «بخش عمده‌ای به باور و اراده عمومی مدیران دولتی(مدیران ارشد، مدیران میانی و وزراء) برمی‌گردد. هرچند در نطق‌ها و سخنرانی‌ها حرف از چابک سازی می‌زنند اما اساساً باور واقعی برای برون سپاری ندارند.»
سالاری اضافه کرد: «بخش دیگر هم برمی‌گردد به محدودیت‌های قانونی، اخیراً اعضای شورای شهر تهران با سران قوا(رئیس‌جمهور و رئیس مجلس) دیدار و گفت‌گو کردند.» بنده در دیداری که با رئیس مجلس داشتیم خطاب به آقای لاریجانی گفتم: «بالاخره در راستای تعامل پارلمان محلی با پارلمان ملی و با توجه به اینکه تحقق مدیریت یکپارچه شهری مطالبه عمومی شده است، شما هم کمک کنید که او صراحتاً در آن جلسه اعلام کرد که ما این موضوع را قبلاً پیگیری کرده بودیم و به نکات استراتژیکی هم رسیده بودیم اما در نهایت شورای نگهبان به لحاظ مغایریت با مفاد قانون اساسی مخالفت کرد و به نتیجه نرسیده است.»
وی با بیان اینکه اگر مدیریت یکپارچه شهری می‌خواهد شکل بگیرد باید ابتدا امورات محلی شکل گیرد، اظهارداشت: «کشورهایی که در حوزه تحقق مدیریت یکپارچه شهری موفق بودند و ما از آنها مثال می‌زنیم در آنجا حمکرانی محلی در کنار حکمرانی ملی شکل گرفته بود یعنی مدیریت شهری شامل شورا یا مجلس محلی و شهردار یا دولت محلی حکمرانی محلی را تشکیل می‌دهند و آنها تصدی‌گری حوزه مدیریت شهری را به طور کامل انجام می‌دهند.»
عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه ما بسترهای لازم را برای تحقق حکمرانی محلی فراهم نکرده‌ایم، ادامه داد: «در قانون پیش‌بینی لازم برای ایجاد نهاد شورا شده است اما بستر لازم برای تحقق حکمرانی محلی و مدیریت یکپارچه شهری نداریم.»
*رقابت نانوشته نمایندگان مجلس با اعضای شوراها
سالاری در پاسخ به این سؤال «آیا برای تصویب لایحه مدیریت یکپارچه شهری اعضای پارلمان شهر تهران یا شورای عالی استان‌ها با مجلس وارد گفت‌وگو و رایزنی می‌شوند تا تکلیف این لایحه هرچه روزدتر مشخص شود؟»، تأکید کرد: «نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم طرح‌هایی مطرح کرده‌اند البته به اعتقاد بنده رقابتی بین نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهر در حوزه انتخابیه آنها به‌صورت نانوشته‌ای وجود دارد و این واقعیت انکارناپذیر است.»
«خروجی طرح‌هایی هم که نمایندگان مجلس پیرامون شوراها ارائه کرده‌اند منجر به تضعیف نهاد شوراها شده است. نمونه آن کاهش تعداد اعضای شورای شهر کلان‌شهرها و تهران است، مطالعات نشان می‌دهد در دنیا کلان‌شهری همچون تهران حداقل باید ۷۰ نماینده داشته باشد اما با مأموریت‌های گسترده شهری و مطالبات مردم، تعداد اعضای شورا کاهش یافته است.»
وی تصریح می‌کند: «خروجی طرح‌هایی هم که نمایندگان مجلس پیرامون شوراها ارائه کرده‌اند منجر به تضعیف نهاد شوراها شده است. نمونه آن کاهش تعداد اعضای شورای شهر کلان‌شهرها و تهران است، مطالعات نشان می‌دهد در دنیا کلان‌شهری همچون تهران حداقل باید ۷۰ نماینده داشته باشد اما با مأموریت‌های گسترده شهری و مطالبات مردم، تعداد اعضای شورا کاهش یافته است.»
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران درباره اینکه «شورای پنجم شهر تهران برای اجرایی شدن مدیریت یکپارچه شهری چه برنامه‌ای دارد؟»، گفت: «شورا می‌تواند برنامه ارائه دهد منوط به اینکه دولت همراهی کند یا شورای عالی استان‌ها لایحه به مجلس ارائه دهند.»
*خروجی شورای عالی استان‌ها قابل قبول نبود
سالاری به انتقاد از عملکرد شورای عالی استان‌ها پرداخت و افزود: «متأسفانه شورای عالی استان‌ها در سال‌های گذشته نتوانست از اختیارات خود به خوبی استفاده کند؛ ازاین‌رو هیچ‌گونه خروجی مؤثر در راستای تقویت نهاد شورا و تحقق مدیریت یکپارچه شهری ایفا نکرد.»
«البته در سازوکار انتخاب نمایندگان شورای عالی استان‌ها اشکالاتی وجود دارد و آسیب‌شناسی‌هایی که در گذشته انجام شد، نشان می‌دهد فرآیند انتخاب نمایندگان به‌گونه‌ای است که افراد قوی، دارای دانش و تجربه بالا به نمایندگی از شوراها در شورای عالی استان‌ها حضور پیدا نمی‌کنند.»
وی با بیان اینکه شورای شهر تهران تا کنون بر تحقق مدیریت یکپارچه شهری تأکید کرده است، افزود: «شورای شهر تهران به‌عنوان نماد شوراهای کشور همواره در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها به بحث مدیریت یکپارچه شهری پرداخته ولی باید اذعان داشت تحقق آن در اختیار شورای شهر تهران نیست بلکه در اختیار دولت است و دولت باید لایحه را به مجلس ارسال کند و مجلس نیز مصوب و نهایتاً از سوی شورای محترم نگهبان یا مجمع تشخیص مصلحت نظام تأیید شود.»
* نباید فقط به حرف اکتفا کرد
عضو شورای شهر تهران، تحقق مدیریت یکپارچه شهری را منوط به اراده جدی در سطح حاکمیت دانست و گفت: «برای تحقق مدیریت یکپارچه نباید فقط به حرف اکتفا کرد نیاز به اراده در سطح دولت داریم تا این اقدام انجام شود.»
سالاری در پاسخ به این سؤال «آیا با مشخص شدن لایحه مدیریت یکپارچه شهری مشکلات پایتخت برطرف می‌شود و چرا هنوز از ناحیه دولت چراغ سبزی به مدیریت یکپارچه شهری نشان داده نشده است؟»، اظهارداشت: «در این باره دو نگاه وجود دارد. برخی معتقدند از آنجا که انتخابات شوراها در برخی از حوزه‌ها مبتنی بر قبیله‌گرایی، قومیت‌گرایی و منافع گروهی شکل می‌گیرد، ممکن است در آنجا با برون سپاری مشکلاتی برای شهرها ایجاد کند. فرضیه دوم مربوط به نقدی است که مطرح می‌شود. برخی این نقد را بیان می‌کنند که ظرفیت‌سازی لازم در سطح نهاد شوراها و شهرداری برای قبول تصدی‌گری‌ها به‌ویژه در شهرهای کوچک وجود ندارد و اساساً کارنامه مدیریت شهری در کلان‌شهرها درخشان نبوده است چرا که شاهد رانت‌های گسترده، رویکردهای درآمدزایی مبتنی بر شهر فروشی و... بودیم بنابراین اگر بخواهد مسئولیت‌های متعدد دیگری هم اضافه شود وضعیت بدتر خواهد شد.»
وی تأکید کرد: «البته در لایحه مدیریت یکپارچه شهری نسخه‌ای که برای کلان‌شهرها تجویز می‌شود باید با شهرهای کوچک(کم جمعیت) متفاوت باشد.»
عضو شورای شهر تهران، رمز موفقیت کشورهای توسعه یافته را برون سپاری مسئولیت‌ها می‌داند و می‌گوید: «برون سپاری و همچنین مدیریت یکپارچه شهری یک اصل پذیرفته شده است و اگر این واگذاری‌ها انجام نشود، دولت‌ها همچنان درگیر تصدی‌گری‌ها باقی می‌مانند و از سیاست‌گذاری‌ها و تبیین راهبردها برای اداره کشور باز می‌مانند.»
نظر شما