ماهنامه «نماینده» / سالخوردگی و تحدید نیروی جوان موضوعی است که نمایندگان مجالس هشتم تا دهم به آن پرداختند و براساس آن کلیات طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده را تصویب کردند؛ طرحی با ۵۰ ماده که سعی در حمایت از خانواده و تشویق زوج‌های جوان به فرزندآوری دارد. همواره کارشناسان حوزۀ جمعیت بر این باورند که برای مقابله با بحران کهنسالی نباید زمان را از دست داد به همین دلیل نمایندگان مجلس باید هرچه زودتر جزئیات این طرح را تصویب کنند تا بتوان به‌رفع خطر پیری جمعیت که آیندۀ کشور را تهدید می‌کند، امیدوار بود. اما عمر مجلس دهم هم به نیمه رسید و با گذشت این سال‌ها هنوز طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده است. برهمین اساس با «فرشته روح‌افزا» عضو شورای فرهنگی، اجتماعی زنان و خانواده به گفت‌وگو نشستیم تا از دلایل معطل ماندن طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده، پرده بردارد.
*به‌عنوان اولین سؤال بفرمایید که سیاست کنترل جمعیت از چه زمانی در جامعه به‌عنوان یک آسیب، مطرح شد؟
در قوانین گذشته و براساس سیاست‌های کنترل جمعیت در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شرایط فرزند سوم به بعد برای بیمه و خیلی موارد دیگر طوری بود که گزارشاتی از افراد خوب جامعه یا خانواده‌های فرهیخته داشتیم که می‌گفتند فرزند چهارم ما گمان می‌کند در خانه زیادی است، این امر یک احساس تحقیر برای فرزندان ایجاد کرده بود، پدر و مادرها نیز در این موضوع ایراد داشتند که چرا نمی‌توانیم فرزند بیشتر داشته باشیم؟
*در این باره چه راهکاری اندیشیده شد؟
قرار بود در این رابطه قانونی را در مجلس تصویب کنیم. این طرح عنوان شد که تولد فرزندان سوم به بعد آزاد باشد و یک قانون تسهیل برای فرزندآوری قرار دهیم. شورای عالی انقلاب فرهنگی مواردی را تصویب کرد اما پیش نرفت. ما از مجلس درخواست داشتیم، همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند باید سیاست‌های جمعیتی کشور تغییر کند، که این به مجمع تشخیص مصلحت و بعد از آنجا به تمام دستگاه‌ها، ابلاغ شده است. یک راه‌حل این است که قانون تنظیم خانواده را برداریم. زیرا این قانون از سال ۷۲ تا امروز به مدت ۲۴ سال، غلط اجرا می‌شود.
*چرا یک قانون غلط ۲۴ سال در حال اجراست؟
متأسفانه از آنجایی که قانون است، بودجه هم دریافت می‌کند. هنگامی که ما به حراست وزارت بهداشت می‌گوییم چرا وسایل پیشگیری برای خانواده‌ها می‌فرستید، عنوان می‌کنند که پول آن را دریافت می‌کنیم، شما باید قانون را درست کنید.
*آن شرایط تسهیل فرزندآوری که به مجلس پیشنهاد دادید، چه بود؟
قرار شد قانونی قرار دهیم که به فرزندآوری کمک کند. به عنوان مثال یک خانم دانشجو که در حال درس خواندن است اگر بچه‌دار شد یا قصد این کار را داشت، برنامه‌ای باشد که به او مرخصی بیشتری داده شود، یا اینکه بتواند واحد کمتری بگیرد و اینکه بتواند بعضی از واحدها را در منزل بخواند یا برای خانمی که شاغل است، مرخصی زایمان را افزایش دهیم. برای کسی که پژوهش‌گر است تسهیلاتی در نظر گرفته شود یا کسی که همسرش سرباز است، محل خدمتش نزدیک منزل همسرش باشد تا حمایت‌هایی از خانواده‌ها صورت بگیرد که خانواده بتواند در این رابطه برای فرزندآوری بیشتر برنامه‌ریزی کند.
ما باید طوری برنامه‌ریزی کنیم که اگر خانمی شاغل است یا تحصیل می‌کند یا خانمی که در سن پایین ازدواج کرده، این امر مانع تحصیل او نشود. ما نیاز به قوانین حمایتی داریم. برای خانم‌هایی که سرپرست خانواده هستند در جهت نگهداری فرزندان نیاز به قانون داریم.
*در این زمنیه قوانینی هم نوشته شد؟
این موارد حدود ۵۰ صفحه بود و روی آن بسیار کار کرده بودیم، به این صورت که ابتدا بین کارشناسان خودمان ۳۰ جلسه برگزار کردیم، بعد از آن با کارشناس‌های شورای عالی انقلاب جلسه داشتیم و بعد تقدیم مجلس شد.
*رویکرد مجلس در برابر این پیشنهادات چه بود؟
در ابتدا گفتند که این طرح خیلی هزینه دارد و با آن مخالفت کردند و بعد مجموعه‌ای از آن موارد را حذف کردند.
ما از آنها خواستیم مواردی که هزینه دارند را حذف کنند. ولی آن مواردی که هزینه نداشت هم قبول نمی‌کردند. پیشنهاد دادیم موارد فواید فرزندآوری در کتاب‌های درسی، از بُعد روان‌شناسی و جامعه‌شناسی مطرح شود یا مثلاً در دانشگاه‌ها مفاد کلاس‌های تنظیم خانواده را به سمت اینکه فرزندآوری چه ثمراتی دارد و در بحث جمعیت با چه هجمه‌هایی روبه‌رو هستیم، تغییر دهیم. اما با همین طرح‌های بدون هزینه هم مخالفت شد. بعد از آن طرح را ۴ ماده‌ای کردند. بالاخره هر بار کمیسیون بهداشت مجلس (نهم) تغییری در آن ایجاد کرد.
*در داخل و خارج از مجلس چه افرادی مخالف قانون جمعیت بودند؟
آقای «مروتی» مقاله‌ای در روزنامۀ کیهان در رابطه با وزارت بهداشت چاپ کردند، که به وضوح از کسانی که جلوی رشد جمعیت را می‌گیرند، نام برده است.
ایشان در مقالۀ خود نوشته‌اند: «در شهریور ۱۳۹۲ و در نخستین روزهای آغاز به کار دولت یازدهم، دکتر قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت، علی اکبر سیاری را به‌عنوان معاون بهداشت وزارتخانه جایگزین فاطمه رخشانی می‌کند. سیاری همان ابتدا و در جلسه‌ای کاری، می‌گوید که افزایش فرزندآوری ربطی به وزارت بهداشت ندارد. سیاری در اسرع وقت محمداسماعیل مطلق و محمد اسلامی را به جایگاه‌های قبلی خود در دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس باز می‌گرداند تا بار دیگر کنترل جمعیت را از سر بگیرند. لازم به ذکر است که این دو فرد بیش از دو دهه، سکاندار کنترل جمعیت در وزارت بهداشت بوده‌اند. وزیر علوم وقت - فرجی دانا- دکتر عباسی شوازی را به سمت ریاست مؤسسۀ مطالعات تخصصی جمعیت کشور منصوب می‌کند. دکتر عباسی، برندۀ جایزۀ جمعیت سازمان ملل در سال ۲۰۱۱ و همان فردی است که پس از انتشار پیش‌بینی تکان دهندۀ سازمان ملل از آیندۀ جمعیتی ایران، آماری مجعول و بی‌پایه را در اختیار این نهاد قرار داد تا سازمان ملل در پیش‌بینی هشداردهندۀ خود بازنگری کرده و وضع بحرانی جمعیت ایران را بپوشاند.
در شهریور ۱۳۹۳، طی اتفاقی تأسف‌بار، تئودروس ملسه -رئیس فدراسیون بین‌المللی تنظیم خانواده (IPPF) - که از مروجین جنایت سقط جنین، فحشا و همجنسبازی در دنیاست، وارد ایران می‌شود و پس از سخنرانی در «هفدهمین مجمع کشورهای حوزۀ آسیا – اقیانوسیه پیرامون محیط زیست»، با معاون قوانین مجلس دیدار می‌کند! در مهرماه ۱۳۹۳، عباسی شوازی که خود سابقۀ همکاری با بنیاد راکفلر را در کارنامه دارد، با کمک سفارت سوئیس و صندوق جمعیت سازمان ملل، سمینار ضدجمعیتی «پویایی جمعیت در کشورهای مسلمان» را در تهران برگزار می‌کند. در این سمینار دکتر هانس گروث -رئیس هیئت مدیرۀ انجمن جهانی جمعیت و سالمندی که روابط گسترده‌ای با صهیونیست‌ها دارد- پیشنهاد می‌کند که «باید با افزایش سطح تحصیلات زنان مسلمان، سن ازدواج را در آنها بالا برد! تا از این طریق فرزندآوری این زنان کمتر شود! و نهایتاً ثروت و رفاه این زنان افزایش یابد!»
البته در وزارت بهداشت هم افرادی بودند که نمی‌خواستند این کار پیش برود و در این رابطه قدم درست برداشته شود. گفتند با این طرحِ شما باید نخبگان افزایش پیدا کنند. واقعاً چه کسی می‌تواند برای مردم چنین نسخه‌ای را بپیچد!؟
*پیش‌بینی شما از جمعیت ایران برای ۳۰ سال آینده، چقدر است؟
ما نمی‌توانیم چیزی که مقام معظم رهبری بارها دربارۀ آن تذکر دادند را نادیده بگیریم. این نمایندگان مجلس فکر نمی‌کنند ۳۰ سال دیگر جمعیت ایران ۳۰ میلیون بشود، ۱۵ میلیون نفر که پیر و الباقی بچه، نوجوان یا جوان هستند. این بچه‌ها را هم که کم و خوش‌بینانه نگاه کنیم می‌ماند ۸ میلیون نفر. آیا می‌توان با ۸ میلیون مرزها را جمع کرد!؟ آیا می‌توان نفت را جمع کرد!؟ اصلاً کسی را داریم که از چاه نفت، گاز و معادن حفاظت کند!؟ آیا می‌توان ثروت ملی را نگه‌داشت!؟ آیا می‌توانیم به این صورت به خارج از ایران مغز صادر کنیم که دنیا را بچرخانیم!؟ در حال حاضر نرخ رشد جمعیت ما به صفر رسیده است. سؤال من این است که کمیسیون امنیت ملی مجلس نباید در مورد امنیت ۳۰ سال بعد فکر کند و فقط امنیت امروز مهم است. آیا نباید برای تأمین امنیت ۳۰ سال بعد از امروز برنامه‌ریزی شود؟ نمی‌شود که برای امروز برنامه ریخت و همین امروز هم اجرا شود. باید برای سال‌ها برنامه ریخته شود تا بتوان آن را اجرایی کرد.
*در برنامۀ ششم، مسئله جمعیت دیده شده است؟
خیر؛ در برنامۀ ششم یک خط از بحث جمعیت پیدا نمی‌شود. برنامۀ ششم نوشته شد و بحث جمعیت در آن نبود. مگر نه اینکه آنها در مجلس برای طرح‌هایشان بودجه می‌گیرند، می‌توانند در همان برنامۀ ششم بخواهند ۱۰درصد از طرح را اجرایی کنند و طرح‌های بودجه‌ای را نیز کنار بگذارند و برای یک سال بودجه بگیرند. اینها خیلی ساده است.
*در نهایت قانون جمعیت که به نتیجه نرسید. از طرح جمعیت و تعالی خانواده بگویید. آیا این طرح در ادامۀ قانون جمعیت بوده است؟ گویا مخالفت‌ها با این طرح هم کماکان ادامه دارد.
در مجلس شورای اسلامی، بعد از ابلاغ سیاست‌های جدید جمعیت توسط ریاست شورای عالی در پاییز ۹۱ طرحی در دستور کار کمیسیون‌ها قرار گرفت به‌نام «طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده» تحت عنوان «گزارش یک شورا» که شامل ۵۵ ماده می‌باشد که در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ به صحن مجلس ارائه شد و پس از اصلاحات مکرر هم‌اکنون باز هم دارای اشکالاتی است که نمی‌تواند درحال حاضر قابل اجرا باشد و نیازمند زمان و هزینۀ زیادی است.
این هم یک واقعیت است که با وجود تمام مشکلاتی که گفته شد، طرح تعالی خانواده هم چیزی نیست که بتواند این همه مشکل را حل کند. وقتی از نمایندۀ مجلس می‌پرسیم که با چه چیز این طرح مشکل دارید؟ می‌گویند که این طرح فقط به بحث جمعیت پرداخته و تعالی خانواده نیست. طرح ما جمعیت و تعالی خانواده بوده اما اینها فقط به جمعیت می‌پردازند. ما معتقدیم جمعیت موجب تعالی خانواده می‌شود و آنها با این مسئله مخالف هستند.
*آیا این طرح به خاطر این موارد معطل مانده یا اینها ایرادهایی است که شما به آن انتقاد دارید؟
برخی از اشکالاتی که ابتدا به این طرح وارد کردند این بود: «هدف‌گذاری طرح مغایر با سیاست‌های ابلاغی است زیرا سیاست‌های ابلاغی بالاتر از حد جانشینی را هدف قرار داده ولی این طرح با تعیین نرخ ۲/۵ و تعریف حد جانشینی و تعریف جمعیت مطلوب و باروری مطلوب عملاً زمینۀ حفظ حد جانشینی را دنبال می‌کند که در صورت تداوم این وضعیت تا سال ۹۵ وارد چالۀ جمعیتی می‌شویم. در تعاریف این طرح به باروری مطلوب اشاره و در آن قید شده با لحاظ تمامی مسائل اجتماعی، فرهنگی و جسمانی. اما تمامی مسائل اجتماعی و فرهنگی کلی و مبهم است و در چه حد و میزان باروری را نامطلوب می‌کند و چه حد از مسائل اقتصادی برای جمعیت، نامطلوب است؟ در کدام منطقه؟ و با چه عرفی؟ این حد اقتصادی فرزندآوری را منفی می‌کند؟ در برخی از تعاریف بارداری پرخطر عبارت است از بارداری طبقۀ ضعیف از نظر امکانات اقتصادی و اجتماعی. کدام کشوری تمام مسائل اجتماعی فرهنگی را حل کرده بعد مردم بچه‌دار شدند!؟ گویی باید تمامی مسائل اجتماعی ما حل شود منتها با کدام دولت و دغدغه‌مندی!»
با توجه به بندهای مادۀ ۱۳و ۱۴ و تبصرۀ آن و مادۀ ۱۵ و ۳ تبصرۀ آن مادۀ ۲۴ و تبصره‌های آن، ماده‌های ۲۸، ۲۹، ۳۳ و... که از نظر مالی بار زیادی به دولت تحمیل خواهد کرد و عملاً با مخالفت شورای نگهبان و دولت و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط روبه‌رو خواهد شد و در نهایت موجب رد این طرح می‌گردد.
جمعیت مطلوب یکی دیگر از تعاریف مطرح شده در طرح جامع است و در آن قید امکانات مناسب زندگی از قبیل بهداشت، مسکن، رفاه و... آورده شده و برخورداری از بیشترین زمینۀ رشد مادی و معنوی به‌عنوان جمعیت مطلوب ذکر شده است. آیا ارتقای کیفی جمعیت با این تعاریف امکان دارد؟ و اگر کشوری این امکانات را نداشته باشد، جمعیت مطلوبی نخواهد داشت؟ آیا کل کشورهایی که سیاست افزایش جمعیت دارند این همه امکانات را تضمینی فراهم کردهاند؟
با توجه به بندهای ۱۰ و ۱۱ ذکر شده در طرح که خلاف شرع، منطق و قانون اساسی است، زمینه‌ساز ظلم بر زنان بوده و باعث ایجاد جریان مخالف با اهداف طرح خواهد شد و مانع استخدام اساتید مورد نیاز دانشگاه می‌شود و در مقابل زنان متأهل و دارای فرزند را تشویق به رها کردن تربیت فرزند و شتاب برای اولویت اشتغال می‌کند درحالی‌که مقام معظم رهبری فرمودند: «اشتغال اولویت اول زنان نیست» اما با رعایت شئون، امکانات، مصالح نظام و خانواده و زنان می‌بایست آنها را به حق انسانی و اسلامی‌شان برسانند.
*خب این ایرادها که فرمودید از طرف مجلس مطرح شد. پاسخ شما چه بود؟
در طرح جامع جمعیت بعد از تغییرات، اشکالاتی وارد بود، که باید رفع می‌شد و ما آن را برای اصلاحیه (کاری که انجام داده بودند) دادیم. اسناد یونیسف را نشان دادیم که می‌خواهند زندگی را سکولار کنند و به مواردی نمی‌خواهند باروری ما بالا برود، اشاره کردیم. افزایش نرخ باروری و طرح اصلاح شدۀ آن را آوردیم، ۴ ماده را ارائه دادیم اما فروردین سال ۹۳ این طرح با ۱۲۷ رأی موافق به یک فوریتی تبدیل گردید و تا کنون در دستور کار مجلس مانده و با تمام آن اصلاحات و رفت‌وآمدها به اینجا رسیده است.
*در آخر نکته‌ای وجود دارد که من نپرسیده باشم و بخواهید به آن اشاره کنید؟
واقعیت این است که با یک قانون، مشکل جمعیت حل نمی‌شود. اگر تمام این قانون را عملیاتی کنیم ولی قانون تنظیم خانواده به قوت خود باقی باشد، کاری صورت نمی‌گیرد. قرص‌های «ال. دی» که در ایران مصرف می‌شود در هیچ کجای دنیا استفاده نمی‌گردد. شرکت «بایر» به ایران می‌دهد و نه به‌هیچ جای دیگر، زیرا غیر استاندارد است. وزارت بهداشت ما قبول ندارد و آقای «دیناروند» ۴۰ قرارداد با شرکت «بایر» بسته است. مجلس باید بر اینها نظارت داشته باشد و به پای محاکمه بکشاند. در مورد بستن لوله‌ها که می‌گویند به حالت طبیعی برمی‌گردند، دروغ است؛ امکان ندارد. ما جزوه‌های مشاورۀ تنظیم خانواده که وزارت بهداشت پیشنهاد می‌کند را از وب‌سایت استخراج کردیم و آنها موجود است.
نظر شما