به گزارش «نماینده» افزایش جمعیت و شیوه امروزی زندگی در شهرهای بزرگ از جمله کلانشهری همانند تهران، شهر را به توسعه عمودی و شهروندان را به زندگی در ساختمان های بلندمرتبه سوق داده است؛ از طرفی وقوع حوادث و سوانح اعم از طبیعی و انسان ساخت جزء اجتناب ناپذیر زندگی است.

حفظ جان افراد در این نوع ساختمان ها از اهمیت و در عین حال دشواری فراوانی برخوردار بوده که می تواند به علت دسترسی بسیار سخت به طبقات بالایی و دشواری انجام عملیات امداد و نجات باشد. نمونه این دشواری را دو سه هفته گذشته در حادثه پلاسکو تجربه کردیم.

بر اساس گزارشی که مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در حال تهیه است، ۲۵۶ برج در تهران وجود دارد که هیچگونه اطلاعاتی از آنها در شهرداری تهران موجود نیست که اگر در یکی از آنها بنا به هر دلیلی، اتفاقی همچون حادثه پلاسکو رخ دهد، به فاجعه‌ای در شهر تهران مبدل خواهد شد.

این برج ها عموما در مناطق شمال تهران و در معابری کم عرض واقع شده‌اند و امکان کمک‌رسانی به آنها با امکانات موجود بسیار مشکل است و راهکار برخورد با موضوع ایمنی در آنها کاملا متفاوت و نیازمند آمادگی و آموزش ساکنان آنها است.

کارشناسان ایمنی و امداد و نجات معتقدند؛ یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی ساختمان‌های بلندمرتبه موضوع امدادرسانی به افراد خصوصا در طبقات بالایی ساختمان است. به دلیل ارتفاع زیاد ساختمان‌ها، امکان دسترسی مستقیم از بیرون ساختمان و توسط نردبان‌های آتش‌نشانی وجود ندارد، لذا تخلیه ساختمان و خاموش کردن آتش باید توسط روش‌های دیگری انجام شود.

مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در جریان تدوین طرح ضوابط بلندمرتبه‌سازی شهر تهران گزارشی تخصصی در خصوص چگونگی امداد رسانی به بلند مرتبه ها را تهیه کرده است. در این پژوهش علمی به دشواری هایی که امدادرسانی از طریق هلی کوپتر وجود دارد اشاره شده است.

تراکم زیاد ساختمان های بلند مرتبه در مناطق شمالی یکی از مهم ترین موانع در زمان امدادرسانی است، زیرا نزدیک بودن بسیار زیاد این برج‌ها به یکدیگر و همچنین ارتفاع متفاوت آنها، محدوده مانور عملیاتی هلی‌کوپترها را به شدت کاهش داده و حتی ممکن است حوادثی را برای خود هلی‌کوپتر به همراه داشته باشد. همچنین وجود آنتن‌های مخابراتی و سایر معارضاتی که به‌خصوص بر روی ساختمان‌های بلندمرتبه شهر تهران بدون توجه به هیچ ضابطه‌ای روزبه‌روز در حال افزایش است معضلی برای پرواز هلی‌کوپترها و نزدیک شدن آنها به ساختمان‌ها است. این معارضین نیز می‌توانند خطرات قابل توجهی برای هلی‌کوپترها به همراه داشته باشند.

موضوعی دیگری که در این پژوهش به آن پرداخته شده، ملزم کردن ساختمان‌های بلند به تعبیه پد هلی‌کوپتر است، منجر به اعمال هزینه‌های خاص به کارفرمایان شده و نارضایتی آنها را به همراه خواهد داشت. این موضوع در صورت وقوع یک حادثه و عملکرد ضعیف هلی‌کوپتر برای امدادرسانی، تشدید خواهد شد. لذا باید بررسی‌های بیشتری در این خصوص پیش از الزامی کردن آن انجام ‌پذیرد.

براساس نتایج این تحقیقات  بسیاری از ساختمان‌های بلندمرتبه ساخته شده در شهر، تمهیدی به منظور تعبیه پد هلی‌کوپتر بر روی آنها لحاظ نشده است. لذا اجبار به این موضوع، نیازمند تقویت سازه سقف این ساختمان‌ها است که هزینه‌های قابل توجهی را به صاحبان این ساختمان‌ها تحمیل خواهد کرد. جدای از پذیرفتن این هزینه‌ها، بحث‌های حقوقی که گریبانگیر شهرداری تهران خواهد شد نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

علاوه بر این موارد، آتش‌نشانی شهرداری تهران هلی‌کوپتر امداد در اختیار نداشته و لذا در بازه زمانی کوتاه‌مدت و تعداد کم پدهای هلی‌کوپتر احداث شده، در صورت بروز حادثه تنها با هماهنگی و به عاریت گرفتن هلی‌کوپترهای سایر ارگان‌ها امکان‌پذیر است که ممکن است موجب زمانبر بودن مساله امداد و نجات شود.

بحث امدادرسانی در ساختمان‌های بلندمرتبه شهر تهران مغفول مانده و تنها تاکید بر روی این موضوع که استفاده از هلی‌کوپتر باید اجباری شود موجب می‌شود که سایر راهکارهای امدادرسانی به حاشیه رانده شود. همان‌طور که بررسی مطالعات موردی عملیات امداد و نجات در ساختمان‌های بلندمرتبه در کشورهای مختلف نشان می‌دهد به منظور عملیات امداد و نجات در این ساختمان‌ها تاکید ویژه‌ای بر روی راهکارهایی از قبیل راه‌پله‌های فرار، طبقات رفوژ، آسانسورهای مخصوص تخلیه اضطراری و در برخی موارد استفاده از پل بین ساختمان‌ها وجود داشته است و استفاده از هلی‌کوپتر به عنوان یک راهکار کمکی بوده است. لذا به عنوان یک راهکار کلی پیشنهاد می‌شود که مطالعات جامعی درخصوص ایمنی و امدادرسانی در ساختمان‌های بلندمرتبه شهر تهران، به همراه تدوین ضوابط موردنیاز در این خصوص، انجام می‌پذیرد.

سازمان مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران ۸ راهکار اولیه برای امداد و نجات در ساختمان‌های بلندمرتبه را پیشنهاد داده است.

اولین و قابل اتکاترین روش جهت تخلیه ساختمان بکارگیری پله‌ها است. راه‌پله‌های ساختمان‌های بلندمرتبه باید به نحو مناسب و قابل قبول در برابر نفوذ دود و آتش مقاوم باشند و همچنین با ایجاد فشار مثبت در آنها (با استفاده از جت فن‌ها) و سایر تمهیدات، فضای امنی برای خروج عمده افراد به وجود آید. حداقل وجود دو راه‌پله امن برای اطمینان از کارآیی مناسب راه‌پله‌ها در هنگام تخلیه اضطراری ساختمان لازم است.

دوم آنکه؛ طبقات رفوژ در کنار راه‌پله‌های امن تعبیه شده در سازه می‌توانند موجب ایمنی بیشتر سازه و افزایش کارآیی عملیات امداد و نجات شوند. همچنین آسانسورهای امداد با در نظر گرفتن ملزومات لازم جهت مقاومت در برابر حریق می‌توانند راهکار مناسبی جهت خروج افراد آسیب‌دیده از ساختمان محسوب شوند.

احداث پدهای هلی‌کوپتر بر روی ساختمان‌های بلندمرتبه به عنوان راهکار اصلی تخلیه افراد و بدون ایمن‌سازی راه‌پله‌ها، به هیچ عنوان توصیه نمی‌ شود. چراکه ظرفیت حمل هلی‌کوپترها بسیار محدود است و بکارگیری آن مشکلات بسیاری به همراه دارد. در کنار این موضوع طراحی و ساخت پدهای هلی‌کوپتر بر روی سازه‌های موجود نیازمند تقویت در اجزای سازه‌ای ساختمان و مستلزم صرف هزینه‌های قابل توجهی است. پرواز هلی‌کوپترها در شهر تهران، با وجود آنتن‌های هوایی بسیار زیاد و ساختمان‌های نزدیک به هم با ارتفاع‌های متفاوت، در شرایط دید کم ناشی از دود در هوا، ریسک بالایی دارد و با توجه به بازدهی پایین، امداد هوایی به عنوان استراتژی اصلی امداد و نجات توصیه نمی‌شود. همچنین با توجه به هلی‌کوپترهای موجود، امدادرسانی در شرایط بد جوی و در طول شب امکان‌پذیر نیست. علاوه بر این موارد گزارش ها حاکی از آن است که آتش‌نشانی تهران هیچ هلی‌کوپتری تحت مالکیت خود ندارد.

به عنوان یک راهکار کلی می‌توان اینگونه بیان کرد که ۳ راهکار ابتدایی (راه‌پله‌ها، طبقات رفوژ و آسانسورهای امداد) را می‌توان به عنوان ترکیب مناسبی جهت افزایش کارآیی عملیات امداد و نجات تلقی کرد و به عنوان بخشی از الزامات ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه شهر تهران در نظر گرفت. درخصوص تعبیه پدهای هلی‌کوپتر نیز باید با تامل بیشتری درخصوص امکان‌سنجی آن در شهر تهران تحقیق و بررسی نمود. به نظر می‌رسد که این راهکار در برخی از ساختمان‌های بسیار مهم می‌تواند به عنوان مکمل سه راهکار مذکور باشد.

سیستم‌های جنبی از قبیل سیستم‌های PRS، CDD و مسیر فرار را نیز می‌توان به عنوان راهکارهای موقت امداد و نجات در ساختمان‌های بلندمرتبه در نظر گرفت.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که پل ارتباطی بین ساختمان‌ها در برخی موارد بسیار خوب عمل نکرده و امکان انتقال افراد حادثه‌دیده را از یک ساختمان به ساختمان دیگر به‌وجود خواهد آورد. از این رو پیشنهاد می‌شود که این راهکار نیز به عنوان یکی از راهکارهای امداد و نجات در بین مجموعه‌ای از ساختمان‌های نزدیک به یکدیگر مورد بررسی قرار گیرد.

از آنجایی که به‌ نظر می‌رسد تاکنون هیچ‌یک از راهکارهای پیشنهادی در طراحی و اجرای ساختمان‌های بلندمرتبه شهر تهران، طبق ضوابط و مقررات خاص، لحاظ نشده است؛ این نهاد پژوهشی در شهرداری پیشنهاد داده است: موضوع «امدادرسانی در ساختمان‌های بلندمرتبه» با توجه ویژه به راهکارهایی که در تمام دنیا بر روی آنها تاکید شده و در حال اجرا هستند، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته و ضوابط مربوط به این موضوع تهیه شود تا بتوان در ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه آتی آنها را لحاظ کرد.