هفته نامه «نماینده»؛ حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنوری*/ اواخر دی‌ماه مصادف با سالگرد آغاز اجرای برجام است. اگر بخواهیم این توافق را در یک جمله خلاصه کنیم می‌توان گفت برجام شامل ۲ نوع تعهد است. یک سری تعهد مربوط به جمهوری اسلامی ایران است و یک سری نیز متوجه طرف مقابل، که همان ۱+۵ است و تصمیم­شان در بسیاری کشورهای دنیا نیز تأثیر مثبت و منفی دارد.

آنچه جزو تعهدات ایران به شمار می‌رود، ایجاد برخی محدودیت‌های زمان‌بندی‌شده است که حداقل این محدودیت‌ها برای ۸ سال و حداکثر برخی محدودیت‌ها نیز ۲۵ سال است و طبق متن برجام تا ۳۲ سال نیز قابل تمدید است. برخی تعهدات ایران نیز جنبۀ اجرایی داشته است که باید کارهایی را انجام بدهیم؛ این بخش شامل کاهش تعداد سانتریفیوژها از حدود ۲۰۰۰۰ به ۵۰۶۰ است که انجام شده است. منابع اورانیومی که طی ۱۰ سال ذخیره و انباشت شده بود ـ شامل ۱۱ تن و ۸۰۰ کیلوگرم ـ صادر شده و در مقابل کیک زرد گرفتیم؛ ضمن اینکه پذیرفته‌ایم سقف انباشت اورانیوم غنی‌سازی‌شده در سال ۳۰۰ کیلوگرم بیشتر نشود.

بازطراحی و بهینه‌سازی رآکتور اراک نیز جزئی از تعهدات ایران در برجام است؛ در واقع این بخش تعهد برای رفع نگرانی نسبت به تولید پلوتونیوم بود که در این راستا باید قلب ـ یا درواقع کوره ـ را از رآکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک خارج کرده و به داخل آن بتون تزریق می‌شد؛ کاری که انجام شده و الی‌الابد قابل بازگشت نیست. همچنین کار دیگری انجام شده است مبنی بر اینکه مقدار آب سنگین مازاد بر محدودیت مشخص شده را صادر کردیم؛ در نهایت پروتکل الحاقی را نیز به صورت داوطلبانه اجرا کرده‌ایم. تمامی این محدودیت‌ها کاملاً اجرایی شده است و امروز به اذعان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ قسمتی از تعهدات ایران معطل مانده نیست.

از طرف دیگر، عمده تعهد طرف مقابل این بوده است که تمامی تحریم‌های هسته‌ای را لغو کند. یکی از بندهای نامه‌ای که ریاست محترم جمهوری قبل از اجرای برجام به رهبری تقدیم کردند، ذکر همین نکته بود که تمامی تحریم‌ها در روز اول اجرایی شدن برجام برداشته خواهد شد.

گفته‌ای که متأسفانه شاهدیم با گذشت یک سال، اغلب تحریم‌ها ـ که بیشتر بانکی است ـ در جای خودش باقی است؛ حتی ایران اگر نفت بفروشد، نمی‌تواند پولش را داخل کشور بیاورد؛ این یعنی ما امروز قادر به مدیریت منابع مالی خود در خارج از کشور نیستیم. اگرچه ممکن است عده‌ای بگویند تحریم‌ها را روی کاغذ حذف کرده‌اند؛ اما سایۀ تهدیدات و جریمه‌ها و احتمال بازگشت محدودیت‌ها بنگاه‌های اقتصادی دنیا را ترسانده است که جرئت ارتباط با ما نداشته باشند.

با توجه به اینکه اغلب تحریم‌های اساسی مالی و بانکی تغییری نکرده است، ناچاریم با هزینه‌های گزاف با بانک­های ضعیف و کوچک ارتباط برقرار کنیم، اما بانک‌های بزرگ دنیا به خاطر تهدیدهایی که عملاً رفع نشده است، هنوز حاضر به کار با ایران نیستند و اما آیندۀ اجرای برجام؛ به ­هرحال این توافق دو طرف دارد، تاکنون از ناحیۀ جمهوری اسلامی نقض عهد صورت نگرفته است و در آینده نیز اتفاق نخواهد افتاد، به نوعی سرنوشت برجام، امروز در دستان طرف‌های مقابل ماست و باید ببینیم آنها چه خواهند کرد.

علی­رغم تعهد آمریکا به عدم تمدید داماتو و تضمین به اجرا نکردن این قانون، اما شاهدیم که نقض عهد کردند و این تحریم‌ها مجدداً توسط کنگره و سنا تمدید و اجرایی شد؛ ضمن اینکه رئیس جمهور آمریکا نیز آن را وتو نکرد. علاوه بر آن تحریم‌های جدیدی نیز علیه ایران وضع شد. نکتۀ قابل ذکر دیگر اینکه «جان کری» در نامه‌اش به «ترامپ» نوشت باید تحت عناوین دیگری مثل حقوق بشر و موشک‌های دوربرد بالستیک، ایران را به هر شکل ممکن در تنگنا و فشار قرار دهید. تا زمانی که طرف مقابل ما با این دیدگاه حرکت می‌کند باید نسبت به اجرایی شدن برجام در آینده نگران باشیم؛ بر همین اساس است که اجرا شدن یا نشدن برجام بستگی به تصمیم و اقدام طرف مقابل ما دارد. طرف مقابل ما خواب نیست که لازم باشد بیدارش کنیم؛ مقابل ما کسی است که با علم این فشارها را بر جمهوری اسلامی تحمیل می‌کند.

مقام معظم رهبری همانند چندین سال رهبری انقلاب و نظام، بسیار هوشمندانه عمل کردند و در نامه‌ای که قبل از اجرای برجام به رئیس‌جمهور نوشتند بر نکته‌ای مهم تأکید ورزیدند. ایشان گفتند تا وقتی پروندۀ «PMD» بسته نشود، برجام نباید اجرا شود و ما می‌بینیم آنها پروندۀ برجام را در این بُعد بستند.

این امر نشان داد که کشورهای مقابل سال‌های متمادی تنها بهانه‌جویی می‌کردند. آنها اکنون اقرار دارند که ما انحراف هسته‌ای نداشتیم و در طول چندین سال به ناحق و ظالمانه این تحریم‌ها را بر مردم ایران تحمیل کردند امروز هم با بسته شدن «PMD» شاهدیم به اشکال مختلف می‌خواهند این تحریم‌ها را حفظ کنند و این فشار را نگه­دارند. آنها در حقیقت به دنبال توافق و کار منطقی نیستند. طرف­های ما در برجام و غیر برجام، شکستن مقاومت مردم ما را به اشکال مختلف تعقیب می‌کنند؛ تا زمانی که آنها از باب خصومت و بدون منطق ورود می‌کنند، این نگرانی نسبت به اجرا نشدن برجام یک نگرانی کاملاً درست و به‌حق است.

*رئیس کمیتۀ هسته‌ای مجلس و نمایندۀ مردم قم