به گزارش «نماینده» کم‌اقبالی نسبت به «یار مهربان» چند سالی است که دامن جامعه را گرفته و این رویگردانی خواسته و ناخواسته، به نسل‌های جدید نیز منتقل شده است. به‌طوری که متأسفانه در برخی از سال‌های گذشته شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت و عرصه بر اهالی نشر چنان تنگ شد که شاهد تعطیلی تعدادی از کتابفروشی‌ها در مناطق مختلف کشور یا تغییر کاربری آنها از فروش غذای روح و به‌کارهای عمدتاً پردرآمد مانند: «اغذیه‌فروشی» ‌ بوده‌ایم!

آمار سرانه مطالعه در ایران همیشه با اماواگرهای زیادی همراه بوده است و نبود متولی واحد برای ارائه آمار دقیق در حوزه مطالعه، آمارهای متناقض با اختلافات بالا را رقم زده است. به‌گونه‌ای که چند سال پیش در برخی از وب‌سایت‌های اینترنتی، سرانه مطالعه در ایران، ۲ دقیقه در سال اعلام شد که البته بیشتر به یک شوخی شبیه بود. در همان زمان دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی اعلام کرد که آمار مطالعه در ایران ۷۹ دقیقه در روز است! این مقام مسئول همچنین اعلام کرد که در این میزان، سرانه مطالعه کتب درسی، کتب ادعیه، قرآن، صفحات مجازی و هر چیزی که به‌خواندن ربط داشته باشد، لحاظ شده است. اما این آمار خوش‌بینانه اعتراض بسیاری از رسانه‌ها و چهره‌های فرهنگی را به‌دنبال داشت. این اعتراض‌ها سرانجام چند دقیقه‌ای از آمار نهاد کتابخانه‌های عمومی را کم کرد و بالاخره اعلام شد آمار سرانه مطالعه ایران ۷۵ دقیقه و ۳۴ ثانیه محاسبه شده که ۱۵‌دقیقه و ۱۷ ثانیه به کتاب، ۲۱ دقیقه و ۳۱ ثانیه برای قرآن و ادعیه، ۳۲ دقیقه و ۳۶ ثانیه روزنامه و ۵ دقیقه و۴۲ ثانیه به نشریه‌خوانی اختصاص پیدا کرده است.

با این همه و به‌رغم اختلاف‌ زیاد میان آمارها، بعضی از آنها را می‌توان نزدیک‌تر به واقعیت دانست. در میان عدد و رقم‌هایی که تاکنون ارائه شده است، زمان ۱۲ تا ۱۵ دقیقه بیشترین فراوانی را در میان این آمارها دارند. با این حال بدون آمار هم هر فرد می‌تواند با نگاهی سرانگشتی به وضعیت کتابخوانی خود و اطرافیانش به اوضاع ناخوش سرانه مطالعه، پی ببرد.

گفت‌وگو با ناشران و کتابفروشان نشان می‌دهد که فراغت از تحصیل و تعطیلات ۳ ماهه تابستانی نیز نتوانسته تغییری در آب باریکه فروش کتاب ایجاد کند، اما نگاهی منصفانه نمی‌تواند منکر خون تازه طرح‌های تابستانی در رگ‌های خشک سرانه مطالعه شود.

برگزاری طرح تابستانه کتاب و مسابقات کتابخوانی مانند: «کتاب و زندگی»، «خندوانه» و «روشنا» بی‌شک توانسته اقبال به‌برخی از کتاب‌ها را ایجاد کند و در زمینه ترویج فرهنگ کتابخوانی مؤثر واقع شود. از جمله کتاب‌هایی که در چنین فضایی مورد توجه مخاطب قرار گرفت، «رؤیای نیمه‌شب» اثری از مظفر سالاری بود.

هرچند آمارهای به‌دست آمده را نمی‌توان به تمام کتابفروشی‌ها تعمیم داد، اما مشت‌های نمونه خروار نشان می‌دهد که علاقه به حوزه ادبیات همچنان پرچم‌دار بیشترین مطالعه است. از سوی دیگر، اطلاعات به دست آمده از کتابفروشی‌ها نشان می‌دهد که اتفاقاتی مانند توصیه بزرگان به مطالعه یک کتاب، آن را جزو آثار پرمخاطب قرار می‌دهد. از این قبیل آثار می‌توان به «تن تن و سندباد» نوشته «محمد میرکیانی» اشاره کرد که پس از رونمایی از یادداشت رهبر معظم انقلاب بر این اثر، به‌عنوان یکی از کتاب‌های پرمخاطب در حوزه کودک و نوجوان مطرح شده است.

همچنین ترجمه خوب نیز بی‌شک می‌تواند فروش یک کتاب را از نسخ مشابه، بالاتر ببرد. اتفاقی که در تابستان امسال برای کتاب «شازده کوچولو» با ترجمه «احمد شاملو» رخ داد و در میان دیگر برگردان‌های ارائه شده از این اثر، توفیق و اقبال بیشتری پیدا کرد. همچنین کتاب‌هایی مانند «آن بیست‌وسه نفر»، «شطرنج با ماشین قیامت» و «دختر شینا» از جمله آثار پرمخاطب تابستانی در حوزه ادبیات دفاع مقدس عنوان شده است. از سوی دیگر، در تابستان امسال اقبال به کتاب‌های ادبیات کلاسیک نیز کم نبوده است. از جمله این موارد می‌توان به «مرآت الاصطلاح» نوشته «آنندرام مخلص لاهوری» و مجموعه ۳ جلدی «نصوص‌الخصوص فی ترجمه الفصوص» (شرح فارسی فصوص الحکم) نشر «سخن» از جمله این موارد است. از میان کتاب‌های نوشته شده در حوزه تاریخ معاصر که بیشترین اقبال را داشته‌اند، می‌توان به «ایران بین دو انقلاب» نوشته «یرواند آبراهامیان» از نشر «نی» اشاره کرد.