نرخ رشد اقتصادی کشور در ۳ ماهه نخست امسال اعلام شد؛ ۴.۴ درصد! البته این نرخ ابتدا توسط رئیس‌جمهور در یکی از استان‌های کشور اعلام شد و بعد از چند ساعت مرکز آمار، آمار مذکور را در وب‌سایت خود رونمایی کرد! جدای از نحوه اعلام نرخ رشد اقتصادی ۳ ماهه ۹۵، انتشار عدد مذکور باعث انتشار حرف و حدیث‌های بسیاری در فضای رسانه‌ای کشور شد. «آیا این رقم درست است»، «نرخ رشد اقتصادی ۴.۴ درصدی چگونه در فضای مطلق رکودی اخیر به دست آمده است»، «کدام صنعت رشد اقتصادی را مثبت کرد» و.... سؤالاتی است که این روزها به شدت از مسئولان اقتصادی پرسیده می‌شود، البته هنوز مقامات اقتصادی کشور به این ابهامات پاسخ نداده‌اند.

گروه اقتصادی هفته‌نامه «نماینده»، برای یافتن پاسخ این سؤالات سراغ دکتر «مهدی زریباف» رئیس مرکز مطالعات و مبانی مدل‌های اقتصادی رفته و از او پرسیده است آیا نرخ رشد اقتصادی ۴.۴ درصدی باورکردنی است؟

جناب دکتر! حدود چند روز پیش رئیس‌جمهور در سفری که به یکی از استان‌های کشور داشت، اعلام کرد رشد اقتصادی در ۳ ماه نخست امسال، ۴.۴ درصد است. تحلیل شما از این رقم در اقتصاد کشور، چیست؟  

درباره رشد اقتصادی ۴.۴ درصدی که آقای روحانی چند روز پیش اعلام کردند، یادآوری چند نکته لازم است. نکته نخست اینکه این رقم، بدون هماهنگی با مرکز آمار و بانک مرکزی بوده است. آقای رئیس‌جمهور اعلام کرد رشد اقتصادی ۴.۴ درصد است اما نه مرکز آمار و نه بانک مرکزی از وجود چنین رقمی اطلاع نداشته است. اطلاع یافتم که وقتی رئیس‌جمهور این رقم را اعلام می‌کند، مرکز آمار عصر همان روز، این رقم را در وب‌سایت خودش به همراه جزئیات منتشر می‌کند! حرف بنده این است که رئیس‌جمهور باید نرخ رشد اقتصادی را از مرکز آمار بگیرد، نه اینکه رئیس‌جمهور آماری را اعلام کند و بعد از آن، مرکز آمار، عدد را اعلام نماید!

روال این است که وقتی گزارش رسمی در وب‌سایت مرکز آمار و وب‌سایت بانک مرکزی منتشر شد، رئیس‌جمهور و مقامات رسمی اقتصادی نیز به آن آمارها استناد کنند.

تحلیل شما درباره رشد اقتصادی ۴.۴ درصدی چیست؟

بنده فکر می‌کنم تنها دلیل و ریشه رشد اقتصادی ۴.۴ درصدی می‌تواند فروش نفت باشد. از زمانی که برجام اجرایی شده است، طبق آمارهای رسمی توانستیم نفت بیشتری بفروشیم، یعنی با صادرات بیشتری از ناحیه فروش نفت مواجه شدیم. بنابراین اینکه چطور این بخش در سایر بخش‌ها منعکس شده و رشد اقتصادی را حدود ۵ درصد افزایش داده است، نیازمند بررسی‌های جزئی است. در هر حال بنده رشد اقتصادی ۴.۴ درصدی را ناشی از فروش نفت می‌دانم.

برخی کارشناسان می‌گویند این رشد غیرواقعی است. شما چنین نظری ندارید؟

من نمی‌گویم غیرواقعی است. در هر حال در آمار تشکیک نمی‌کنم، اما حرف من این است که باید جزئیات آن نیز منتشر شود. یعنی گفته شود دلیل افزایش رشد اقتصادی چه بوده است؟ دولت رسماً بگوید که رشد اقتصادی ۴.۴ درصدی به دلیل افزایش فروش نفت خام بوده است.

اما در این میان رشد صنعت نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است.

بله؛ آمار را دیدم و خودم هم تعجب کردم. در آمار رسمی رشد صنعت ۸.۸ درصد برآورد شده، اما واقعیت این است که چگونه با چه ابزاری این رقم محاسبه شده است؟ چگونه ممکن است در شرایطی که اغلب کارخانه‌های تولیدی و صنعتی کشور و بنگاه‌های اقتصادی، تعطیل و ورشکسته شدند یا با ظرفیت ۲۰-۳۰ درصد فعالیت می‌کنند به یک دفعه رشد صنعتی کشور ۹ درصد شود! این رقم مقداری غیرقابل باور است. حتی من چند روز پیش شنیدم که معاون وزیر صنعت نیز این عدد را تکذیب کرده و گفته رشد صنعتی کشور در ۳ ماهه ابتدایی سال ۹۵، حدود ۴ درصد است نه ۹ درصد. این یعنی اینکه، رقم مذکور برای خود صنعتی‌ها هم غیرقابل باور است چه برسد به مردم و فعالان اقتصادی. نکته قابل تأمل دیگری که در آمار رشد اقتصادی منتشر شده است، کاهش رشد سرمایه‌گذاری و افت بخش کشاورزی بود.

البته اگرچه رشد بخش کشاورزی در آمارِ مرکز آمار مثبت است، اما از ۸.۷ درصد به ۴ درصد کاهش داشته است. یعنی رشد بخش کشاورزی ۴.۷ واحد درصد افت را نشان می‌دهد. ضمن اینکه سهم بخش کشاورزی از تولید ملی تنها ۸.۹ درصد بوده و رشدش تأثیر ملموسی بر اقتصاد و مشاغل شهری و صنعتی ندارد.

از سوی دیگر رشد تشکیل سرمایه ثابت نیز در آمارِ رسمی مرکز آمار منفی بوده و سرمایه‌گذاری ثابت در ماشین‌آلات و هم سرمایه‌گذاری ثابت در ساختمان، رشد منفی داشتند که به ترتیب منفی ۱۰.۷ و منفی ۸.۸ درصد گزارش شده‌اند.

آقای دکتر، پیش‌بینی‌تان از آینده رشد اقتصادی در ماه‌های پیش‌رو، چیست؟

قبل از اینکه پاسخ سؤال شما را بدهم، باید این نکته را متذکر شوم که البته خوب است شما نیز به عنوان یک رسانه از جناب رئیس‌جمهور و دوستان ایشان در تیم اقتصادی دولت سؤال کنید، چرا دولت یازدهم و به تبع آن بانک مرکزی جمهوری اسلامی نرخ رشد اقتصادی در سال ۹۴ را به طور رسمی اعلام نکرده است. چطور ممکن است نرخ رشد اقتصادی در ۳ ماهه نخست امسال اعلام شود اما نرخ رشد اقتصادی در سال ۹۴ اعلام نشود! آیا قرار است هر وقت نرخ رشد اقتصادی مثبت و دلخواه دولت بود از سوی آنها اعلام شود. برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی است که نرخ رشد اقتصادی سال ۹۴ توسط مسئولان بانک مرکزی به پاستور ارسال شده اما به دلیل اینکه عدد منفی و حدوداً بین صفر و یک بوده است (مدنظر و مورد دلخواه دولت نبوده است) دولت نیز به بانک مرکزی فشار آورده است که فعلاً رقم را اعلام نکند. واقعاً خیلی عجیب است که نرخ رشد اقتصادی سال ۹۳ توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود اما مرکز آمار آن را اعلام نمی‌کند، از سوی دیگر نرخ رشد اقتصادی در سال ۹۴ را مرکز آمار اعلام می‌کند اما بانک مرکزی آن را به طور رسمی اعلام نمی‌کند! معلوم نیست در نهادهای آماری چه خبر است و این انشقاق می‌تواند در مجموع به زیان نظام آماری و محاسباتی کشور باشد. در هر حال بنده معتقدم هر چه زودتر باید نرخ رشد اقتصادی سال‌های ۹۳ و ۹۴ اعلام شود تا فعالان اقتصادی و تصمیم‌گیران نیز بتوانند برای آینده اقتصادی خود تصمیم بگیرند.

اما درباره سؤال شما در خصوص آینده رشد اقتصادی نیز باید بگویم من خیلی نسبت به آینده خوش‌بین نیستم. چرا که دولت متأسفانه برنامه‌ای برای اقتصاد ایران ندارد. واحدهای تولیدی و صنعتی در وضعیت بدی قرار دارند و این نابسامانی چشم‌انداز خوبی را برای تولید و صنعت نمی‌بیند. در هر حال با توجه به آمارهای واقعی از صنعت و تولید، خوش‌بینی به آینده و رشد اقتصادی خیلی غیرواقعی و غیرکارشناسی به نظر می‌رسد.