ضرب‌المثل «شتر، گاو پلنگ» در ادبیات عامه به هر چیز نامعلوم و غیرمشخصی که نتوان از آن سر درآورد اطلاق می‌شود و کنایه از عدم تناسب اجزای تشکیل دهنده یک چیز است. حکایت معماری و شهرسازی شهر تهران هم بی‌شباهت به این ضرب‌المثل نیست. تهران حتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت هم، فرسنگ‌ها با یک نمونه صرفاً تقلیدی از کلان‌شهرهای غربی فاصله دارد. بخشی از شهر و زیر بنای آن به نوع شهرسازی رایج در دوران قاجار بازمی‌گردد که با شیوه‌های اصولی کنونی فاصله بسیاری دارد و تمام شهرسازی‌های فعلی بر روی همین زیربنای غیر اصولی ساخته می‌شود.
۳ سال پیش نیز مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای شهر و شهردار تهران بر لزوم رسیدگی به وضعیت ساخت‌وساز و معماری شهر تهران تأکید و خاطر نشان کردند: «حقیقتاً معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی‌ترین مسائل خود بدانند.»
این وضعیت را کم و بیش در سطح کشور شاهد آن هستیم اما تهران از آن جهت که نماد آبادانی، صلاح، سعادت و سبک زندگی در کشور است و از طرفی به عنوان الگو و خط دهنده برای شهرهای سراسر کشور و ام القری کشور اسلامی به حساب می‌آید، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
بخشی از کلان‌شهر تهران را زاغه‌ها تشکیل می‌دهند و بخش دیگر، با پذیرش مدرنیته، بدون توجه به هویت ایرانی- اسلامی در حال تقلیدی ناشیانه است و در نهایت بخش کوچک و مهجوری از جامعه، معیارهای لازم برای یک شهر اسلامی را داراست. از این‌رو می‌توان با صراحت گفت فضای حاکم شهری عاری از هرگونه هماهنگی با سبک زندگی آحاد مردم است و هر قسمتی بنا به سلیقه افراد به شکلی درآمده است و متأسفانه شاهد رشد قارچ‌گونه این قبیل ساختمان‌ها هستیم.
متأسفانه در معماری امروز، بین دو راهی مانده‌ایم؛ یک مسیر، گذشته‌گرایی است و اینکه تصور کنیم معماری ایران- اسلامی به معنای تکرار گذشته است. مسیر دیگر ایجاد شرایط نو و مبتکرانه در حوزه معماری است بدون اینکه عقب‌نشینی و ایجاد اصول و محکمات صورت بگیرد. بی‌شک ما نیازمند حرکت‌های به روز هستیم، اما به هیج وجه هم نباید از اصول اندیشه‌ای خود عقب‌نشینی کنیم.
از همین رو نیاز به وجود یک چشم‌انداز مدون و برنامه‌ریزی شده برای معماری کشور به ویژه پایتخت احساس شد و کارگروه هنر و معماری شورای فرهنگی دفتر مقام معظم رهبری موظف شد تا بر اساس یک مطالعه جامع که مفاهیم، اصول و سیاست‌های معماری امروز و آینده ایران در آن بر پایه گردآوری نظرات اساتید، معماران و شهرسازان لحاظ شده باشد، چشم‌انداز پیشنهادی معماری ایران را ارائه کند.
«محمدحسین ایمانی خوشخو»؛ رئیس کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره اظهار داشت: «نمی‌توان گفت این سند صددرصد بی‌نقص است اما تا اندازه زیادی مؤثر است و تصویب آن می‌تواند یک آغاز برای جلوگیری از آشفتگی در زمینه معماری باشد و با اجرای آن نهادها و بخش خصوصی مرتبط با معماری و شهرسازی با یکدیگر هماهنگ خواهند شد. این سند یا راه‌حل می‌تواند مانند یک ترمز، نابسامانی و آشفتگی معماری و شهرسازی را متوقف کند تا این وضعیت ادامه پیدا نکند و سپس با اجرای راهکارهای پیشنهادی سمت‌وسوی معماری کشور در جهت اهداف مشخص شده که بر پایه ریشه‌های دینی و ملی هدف‌گذاری شده، تنظیم شود. ساختار سند هم بر اساس ساختار رایج اسناد در شورای عالی انقلاب فرهنگی تنظیم شده است.
نظر شما