«نماینده»؛ حجت‌الاسلام سیدصادق طباطبایی‌نژاد*/ کاهش رشد علمی یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری است که در دیدار با اساتید دانشگاه مطرح شد و البته این موضوع در سال گذشته نیز مورد تأکید ایشان قرار داشته است. از دیگر مسائلی که رهبری جایگاه ویژه‌ای برای آن قائل بودند، موضوعات فرهنگی جامعه است که اخیراً از اصطلاح ولنگاری در این خصوص استفاده فرمودند.

رسیدن به اهداف در هر جامعه‌ای نیازمند الزاماتی است که واردن شدن خدشه به آنها مانع نیل به هدف خواهد شد. برای رسیدن به رشد علمی خوب نیز زیرساخت‌هایی مورد نیاز است که فرهنگ، یکی از آن فاکتورهاست.

در مقاطع علمی متفاوت، شرایط مختلفی برای کاهش آسیب‌ها و افزایش بهره‌وری علمی وجود دارد. در تحصیلات عالیه و دانشگاهی قاعدتاً حساسیت‌های خاصی وجود دارد که در سایر مقاطع شاید کمتر شاهد آن باشیم که به سطح سنی و سطح عالی علمی برمی‌گردد. طبیعتاً باید سازوکارها و پیش‌بینی‌هایی برای سطوح مختلف علمی در نظر گرفته شود که به اعتقاد من برخی از این زمینه‌ها به درستی تعبیه و پیگیری نمی‌شود و متأسفانه دغدغه‌ای هم در این موضوعات وجود ندارد. شرایط سنی که برای دانشجو تعریف می‌شود، پایان نوجوانی و آغاز جوانی است که این دوران شرایط خاص خود را دارد. از جملة این شرایط تمایل به جنس مخالف می‌باشد.

یکی از جهات ولنگاری فرهنگی که مقام معظم رهبری از آن گلایه دارند، مسائل مربوط به حوزة جوانان است. متأسفانه دغدغه‌ای برای حل مشکلات جوانان وجود ندارد؛ هم به لحاظ اقتصادی نتوانستیم برای مهیا کردن شرایط ازدواج آنها اقدامی انجام دهیم و هم امکانات و الزامات فرهنگی برای این قشر ایجاد نکردیم. یکی از مشکلاتی که احساس می‌شود در میان دانشجویان و در سطوح عالی کشور وجود دارد، این است که شرایط تحصیلی و زمینه‌های آموزشی به معنای واقعی که منجر به یادگیری شود، برای دانشجویان آماده نشده است.

در جمهوری اسلامی در مقاطع پایین‌تر تحصیلی مانند دبستان و متوسطه سعی شده جداسازی به لحاظ جنسیتی وجود داشته باشد. اما در آموزش عالی و دانشگاه‌ها با وجود ضرورت بیشتر این امر، متأسفانه اعتقاد مسئولین بر چنین موضعی نیست. کمبودهای اوایل انقلاب و شرایط آموزشی نامناسب آن دوران به لحاظ تعداد دانشگاه‌ها و اساتید، موجب شد تا تلفیقی در محیط‌های دانشگاهی ایجاد شود اما بعد از آن دوران نیز نگرش تغییر نیافت. اگر بخواهیم در دانشگاه‌ها زمینة آموزشی ایجاد شود باید شرایط فرهنگی آن را مدنظر قرار دهیم. متأسفانه امروزه نگاهی وجود دارد که این مسائل را موضوعاتی متهجرانه می‌دانند و این نگاه درست روان‌شناسی، آموزشی و تحصیلی را با یک نگاه تعصبی اشتباه می‌گیرند.

در مجموع پاسخ به این سؤال مهم است که به دور از گرایشات مذهبی، فرهنگی و ... آیا روش موجود باعث بهبود کیفیت در فضای آموزشی دانشگاه‌ها می‌شود یا خیر؟

درخصوص آسیب‌های اجتماعی موجود در میان دانشجویان، آمارهایی ارائه شده که میزان شیوع اعتیاد و ... را نشان می‌دهد. البته در این خصوص لازم به ذکر است اگر فضای فرهنگی کشوری آلوده و مسموم باشد، طبیعی است که کسانی که در حال آموزش و تحصیل هم هستند در همان فضا تنفس می‌کنند و این امر موجب آسیب به آنها نیز خواهد شد. به هر حال در کنار هر مجموعة مدیریتی آسیب‌هایی وجود دارد که باید کارشناسان آن مجموعه مدیریت آنها را به تفکیک ببیند، بررسی کنند و راهکارهایش را بیان کنند.

کارشناسان معتقدند که فرهنگ زیرساخت تمام مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و علمی کشور است. یعنی فرهنگ پیش نیاز تمامي این موارد است. فرهنگ می‌تواند سیاست را به بیراهه ببرد یا راه صحیح را به آن نشان دهد، در زمینة آموزشی هم همین طور است. اگر فرهنگ خراب شد، آموزش هم نابود خواهد شد؛ لذا اگر با دید فرهنگی به مسائل آموزشی نگاه کنیم، یکی از مسائل فرهنگی که در مسائل آموزشی مطرح است، این است که نگاه باید، نگاه آموزشی بشود و نه نگاه شعاری.

یکی دیگر از موضوعات فرهنگی که در مسائل آموزشی تأثیرگذار است، ولنگاری در فضای مجازی است. من معتقدم در فضای مجازی مدیریت خاصی صورت نمی‌گیرد. یعنی ما کاملاً زمین را واگذار کرده‌ایم. درست است که برخی فیلترها گذاشته شده اما فیلتری است که بود و نبودش تفاوت چندانی ندارد. این فیلترها علی‌رغم تمام تبلیغاتی که برای هوشمندی آن می‌شود، چندان هم هوشمند نیست. باید به این نکته توجه کرد که سرعت رشد فضای مجازی بسیار بالاتر از رشد تحصیلات است و این مقوله در تمامي مسائل ما اعم از فرهنگی و آموزشی، تأثیرگذار خواهد بود.